Tarih boyunca insanların toplumsal ortamda anksiyete yaşamaları araştırmacıların ilgisini çekmiştir. Fakat bu çeşit anksiyeteye verilen ismiyle “sosyal anksiyete” tarifi birinci kere, insanların başkaları tarafından dikkatle izlendiklerini düşündükleri ya da performans sergilemeleri gereken durumlarda deneyimledikleri ağır anksiyete formunda yapılmıştır (Marks ve Gelder 1966).
Anksiyete bozukluğu, ruhsal rahatsızlıklar ortasında yer almaktadır. Toplumun yaklaşık %18’ini tesiri altına alan bu sorun daha çok arttığında hastalık düzeyine gelebilmektedir. Toplumsal Anksiyete, Anksiyete Bozuklukları içinde yer alır ve toplum tarafından ekseriyetle “Sosyal Fobi” olarak anılır. Toplumsal Anksiyete Bozukluğu şahısta hastalık düzeyine yaklaştıkça , hayat kalitesini düşürmeye başlar.
Temelde söz manası dert olarak bilinen anksiyete, tehlikeli ve inanılmaz durumlarda bedenin hayatta kalması için meydan okuma sinyalini veren bir uyarandır. Olağan seviyede korku, yaşayan her canlının hayatta kalabilmesi için muhtaçlığı olan bir histir. Lakin bilişin hastalık seviyesine ulaştığında, gereksiz ya da gerçekte var olmayan niyetleri bedene yanlış sinyaller göndererek olağan durumlarda bile harika telaş duymamıza neden olur. Bunun sonucunda kalp hızlanması, nefes alışverişinin artması, kaslarda gerginlik üzere durumlar yaşanır. Bunun gerçek korku duyulacak yerlerde yaşanması kişiyi huzursuz etmezken, harika korku duyulan yerlerde bu duyumlar kişiyi epeyce rahatsız etmektedir.
Adından da muhakkak olduğu üzere, Toplumsal Anksiyete Bozukluğu ; toplumsal ortamlarda çok kaygı ve tasa duyulması durumudur. Bu rahatsızlığa sahip şahıslar , yeni bir ortama girdiğinde, beşerlerle konuşmakta, tanışmakta yani toplumsal olan her ortama katılmakta zorluk çekerler. Toplumsal Anksiyete utangaçlıktan farklı bir durumdur. Burda asıl dikkat cazibeli olan nokta, kişinin bu niyetin mantıksız ve saçma olduğunu bilmesi ve üstesinden gelmek için kendinde kâfi gücü bulamamasıdır.
Sosyal Anksiyete ekseriyetle çocukluk yahut ergenlik çağında başlar ve ekseriyetle bu şahıslar öbürleri tarafından utangaç, içe dönük, sessiz, geri çekilmiş, uzaklıklı ve ilgisiz şahıslar olarak görülür. Aslında bu durum Toplumsal Anksiyete yaşayan biri için tam aykırısı olabilir. Burada kişi utangaç değildir yalnızca yaşayabileceklerinden ötürü dert duyuyordur. Bir aksiyonu oburlarının yanında yapmaları gereken durumlardan korkarlar ve bunlardan olabildiğince kaçınmaya çalışırlar.
Sosyal Anksiyete ölçeğine nazaran; Liebowitz Toplumsal Fobi Ölçeğinde belirlenmiş toplumsal fobiklerin tasa duyacağı ve kaçınma davranışı gösterebileceği durumlar şunlardır:
Önceden hazırlanmaksızın bir toplantıda kalkıp konuşmak
Seyirci önünde hareket, şov ya da konuşma yapmak
Dikkatleri üzerinde toplamak
Romantik yahut cinsel bir bağ kurmak hedefiyle birisiyle tanışmaya çalışmak
Bir kümeye evvelden hazırlanmış kelamlı bilgi sunmak
Başkaları içerdeyken bir odaya girmek
Kendisinden daha yetkili biriyle konuşmak
Satın aldığı bir malı ödediği parayı geri almak üzere mağazaya iade etmek
Çok yeterli tanımadığı birisine fikir ayrılığı yahut hoşnutsuzluğun tabir edilmesi
Gözlendiği sırada çalışmak
Çok düzgün tanımadığı bir bireyle yüz yüze konuşmak
Bir cümbüşe gitmek
Çok düzgün tanımadığı birisinin gözlerinin içine direkt bakmak
Umumi yerlerde yemek yemek
Gözlendiği sırada yazı yazmak
Çok âlâ tanımadığı bir şahısla telefonla konuşmak
Evde konuk ağırlamak
Küçük bir küme faaliyetine katılmak
Umumi yerlerde bir şeyler içmek
Umumi telefonları kullanmak
Yabancılarla konuşmak
Satış elemanının ağır baskısına karşı koymak
Umumi tuvalette idrar yapmak
Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi) Belirtileri) Nelerdir?
Sosyal Anksiyete Bozukluğunda korkulan durumla karşılaşıldığında bedensel belirtiler ortaya çıkar. Bunlar;
Yüz kızarması,
Terleme,
Ağız kuruluğu,
Kalp ritminde hızlanma,
Nefes kesilmesi,
Nefes darlığı,
Mide bağırsak sisteminde rahatsızlık,
Sersemlik yahut bayılma hissi,
Kas gerginliği,
Konuşma zorluğu,
Titreme.
Bunların yanı sıra birtakım kaçınılan durumlar olabilir. Bunlar;
Soru sormak
Topluluk karşısında konuşmak
Alışveriş yapmak
Umumi tuvaletleri kullanmak
Telefonda konuşmak
Kalabalıkta yemek yemek üzere durumlar olabilmektedir.
Bu durumlarla karşı karşıya kalındığında ekseriyetle şahısta “ yetersizlik, beğenilmeme, sevilmeye layık görülmeme, kusur yapacak olma, kusursuz olamamaktan korkma, kusurlu hissetme, güçsüzlük hissetme” üzere niyetler eşlik eder. Bu fikirler sonucunda da kaçınma durumu gerçekleşir.
Sosyal Anksiyete’ye (Sosyal Fobiye) Ne Sebep Olur?
Sosyal Anksiyete Bozukluğuna sahip olmak için tek bir sebep olmayabilir. Toplumsal Anksiyete’nin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, günümüze kadar gelen araştırmalarla birlikte birtakım kestirimler genetiğin, biyolojik ve çevresel faktörlerin tesiri olduğu konusunda hemfikirdir. Kişinin kalıtımıyla birlikte yaşadığı olumsuz tecrübeler bu bozukluğun oluşmasına taban hazırlamıştır. Çevresel faktörler için aile yaşantısı, yetiştirilme biçimi, erken periyodundan itibaren yaşantıları, çok muhafazacı bakım veren bu bozukluğa katkıda bulunabilir.
Genellikle yakın etrafında toplumsal fobiye sahip bireylerin bu bozukluğa yakalanma ihtimali bir ölçü daha yüksektir. Şayet bu duruma yatkınlık varsa ve kişinin etrafı de buna uyumluysa Toplumsal Fobi için alt yapı hazır demektir. Yetişme biçimi ve etraf bu manada çok değerli etken taşımaktadır. Çocukluk çağından itibaren çok utangaç olan bireylerde, gelecekte Toplumsal Anksiyete gelişme riski daha yüksektir. Bunun yanı sıra kişinin maddi durumu, toplumsal statüsü, eğitim seviyesi, bağlantı durumu da bu rahatsızlığı etkileyen değerli faktörlerdendir.
Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi) Tanısı Nasıl Konur?
Sosyal anksiyete bozukluğu tanısı için belli bir analiz yoktur. Psikolog ve Psikiyatristler tarafında yapılan kimi ölçeklerle ve ayrıntılı bir geçmiş tecrübeyle ve bugünün bilgisiyle, kişinin anlattıklarından yola çıkarak teşhis konmaktadır. Bunun için hekiminizin sizden istediği belirtileri ve yaşadığınız sıkıntıları ayrıntısıyla anlatmanız, teşhis için kâfi olabilmektedir.
Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi) Nasıl Tedavi Edilir?
Sosyal ankiyete bozukluğu, çoğunlukla hakikat tedaviyle iyileştirilebilir bir rahatsızlıktır. Toplumsal anksiyete bozukluğu için çok sayıda tedavi çeşidi mevcuttur. Tedavi muhtaçlığı ve sonuçları şahıstan bireye değişiklik gösterir. Kişinin gereksinimi dahilinde profesyonelce yönlendirme yapmak gerekir. Birtakım şahıslar için yalnızca bir tedavi tipi yeterliyken birtakım şahıslarda ise birden fazlası gerekebilir.
Sosyal anksiyete bozukluğu en tesirli tedavi Bilişsel Davranış Terapisidir. Kimi vakit kişinin semptomları rahatsız edecek boyuttaysa ilaç tedavisine muhtaçlık duyulabilmektedir. İlaç tedavisi ve terapi dayanağıyla kişi daha süratli ve tesirli sonuçlara ulaşabilmektedir.
Bilişsel Davranışçı Terapinin Toplumsal Anksiyete Bozukluklarının tedavisinde en tesirli sistem olduğu araştırmalarca kanıtlanmıştır. Tedavi Toplumsal Anksiyete Bozukluğu’nda ekseriyetle maruz bırakma tekniğiyle ilerler ve yarar sağlar. Şayet kişi, terapistin verdiği vazifeleri yerine harfiyen getirebilirse bu durumdan kalıcı olarak kurtulabilmektedir. Terapistin uyguladığı program kolaydan zora yanlışsız ilerlemektedir. Bilişsel davranışçı terapisinden sonra rahatsızlığın tekrar etme mümkünlüğü hayli düşüktür.
Tedavinin Bilişsel kısmında telaş, telaş ve kaygı üzere durumları tanıyı , bu durumlarla başa çıkabilme marifeti öğretilir ve kişi tedaviden sonra bunları kendi kendine yapabilir hale gelir. Tedavinin davranışçı kısmında ise tasa uyandıran ögeler ele alınır. Kişinin bilişsel kanılarının sonucu olan davranışlarla karşı karşıya gelinerek, sistematik olarak bunları değiştirmesi ve kurtulması sağlanır. Bu durumlar bireye en başta güç gelse de, pekiştirme sayesinde kişinin başta yaşadığı hisler hafiflemeye başladıkça kaçınma davranışlarında da sönme meydana gelir. Buna ek olarak kişinin mümkün telaş durumlarında rahatlayabileceği kimi gevşeme antrenmanları öğretilir.
Grup terapisi de Toplumsal Anksiyete Bozukluğunu yenmede epey yararlı ve aktif terapi biçimidir. Kişi küme terapisiyle yalnız olmadığını hissettiğinde, yürek manasında daha güçlü olur ve küme terapisi bu rahatsızlığa sahip olan kişi için kalabalık ve yeni bir ortam olacağından ötürü gerçek tercihler ortasında sayılabilir.
Genel anksiyete tedavilerinde kullanılan öbür sistem ise ilaç tedavisidir. İlaç tedavisi olarak ekseriyetle selektif serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) kullanılır ve kişinin tüm bunlarla uğraş etmesinde şahsa hayli kolaylık sağlar. İlaç tedavisi çoklukla 3-4 haftadan itibaren yarar göstermeye başlar ve en az 6 ay kadar kullanılması gerekir. Kişi terapiyi ve ilaçları, bu sıkıntıların kendi için artık külfet yaratmadığını düşündüğünde psikolog ve psikiyatri görüşlerini alarak tedavi tamamlanır hale gelir.
Eğer sizde üstte ki belirtiler ve durumlardan ötürü problem yaşıyorsanız, tedavisi mümkün olan bu bozuklukla ilgili en kısa müddette alanında uzman bireylerden yardım almanızı öneririm.
