Sosyal fobi nedir?
Sosyal anksiyete ismiyle da bilinen ,kişinin öbür beşerler tarafından yargılanabileceği derdi yaşadığı toplumsal ortamlarda rezil olacağı fikri ve bu bahiste daima ve besbelli dehşetinin olduğu bir çeşit korku bozukluğudur. Kişi küçük düşmekten, utanç yaşayacağı bir davranışta bulunacağından korkar. Toplumsal fobisi bulunan şahıslar öbür beşerlerle etkileşime geçerken ya da bir işi diğerlerinin yanında yerine getirmesi gerektiği durumlarda korkarlar ve mümkün olduğunca kaçınma davranışı sergilerler.
Sosyal fobi , anksiyete bozuklukları ortasında en sık görülen bozukluk tipidir, en az 6 ay müddetle kişinin öbürleri tarafından kıymetlendirilebileceği durumlardan kaçması, bundan dert ve kaygı duyması olarak tanım edilebilir.
Sosyal fobi belirtileri nelerdir?
Yüz kızarması, titreme, çarpıntı, terleme, kaslarda gerginlik, mide rahatsızlığı, ses titremesi, kekeleme, boğaz kuruması toplumsal fobinin en sık karşılaşılan belirtileridir.
Belirtiler çoklukla hangi durumlarda görülür?
Liebowitz Toplumsal Fobi Ölçeği’nde belirlenen toplumsal durumlar şunlardır;
Toplum içinde telefonla görüşme, küçük bir küme etkinliğinde yer alma, toplum içinde yemek yeme, toplum içinde bir şeyler içme, yetkili biri ile konuşma, dinleyiciler önünde konuşma, rol yapma, partiye/ cümbüşe gitme, diğerleri tarafından izlenirken çalışma, öbürleri tarafından izlenirken yazma, çok uygun tanımadığı biriyle telefonda görüşme, çok âlâ tanımadığı biriyle yüz yüze konuşma, yabancılarla müsabaka, genel tuvaletleri kullanma, birilerinin oturduğu odaya girme, ilgi odağı olma, bir toplantıda hazırlıksız konuşma yapma, yetenek, yeti yahut bilgi testine tabi tutulma, âlâ tanımadığı birine onaylanmadığını yahut birebir kanıda olmadığını söz etme, çok güzel tanımadığı birinin gözlerinin içine bakma, evvelden hazırlanmış bir raporu bir kümeye sözel olarak sunma, romantik yahut cinsel alaka maksadıyla birini tavlamaya çalışma, alınan bir malı parasını geri almak üzere iade etme, parti / davet verme, ısrarlı bir satıcıya karşı koyma.
Sosyal fobi teşhis kriterleri nelerdir?
DSM 5’e nazaran teşhis kriterleri şunlardır;
A. Kişinin, diğerlerince değerlendirilebilecek olduğu bir ya da birden çok toplumsal durumda besbelli bir endişe ya da tasa duyması. Örnekler ortasında toplumsal etkileşmeler (Karşılıklı konuşma, tanımadık beşerlerle karşılaşma), gözlenme (Yemek yerken ya da içerken) ve oburlarının önünde bir aksiyonu gerçekleştirme (bir sunum yapma) vardır.
B. Kişi, olumsuz olarak değerlendirilebilecek bir formda davranmaktan ya da telaş duyduğuna ait belirtiler göstermekten korkar (küçük düşeceği ya da utanç duyacaği bir biçimde; diğerlerince dışlanacağı ya da oburlarının kırılmasına yol açacak bir biçimde).
C. Kelam konusu toplumsal durumlar, neredeyse her vakit, kaygı ya da telaş doğurur.
D. Kelam konusu toplumsal durumlardan kaçınılır ya da ağır bir dehşet ya da dert ile bunlara katlanılır.
E. Duyulan dehşet ya da korku, kelam konusu toplumsal ortamlarda çekinilen duruma nazaran ve toplumsal-kültürel bağlamda orantısızdır.
F. Kaygı, korku ya da kaçınma daima bir durumdur, 6 ay yahut daha uzun sürer.
G. Endişe, korku ya da kaçınma klinik açıdan besbelli bir düşünceye ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da kıymetli başka fonksiyonellik alanlarında fonksiyonellikte düşmeye neden olur.
H. Dehşet, korku ya da kaçınma bir unsurun ( Berbata kullanılabilen bir unsur, bir ilaç) ya da öbür bir sıhhat durumununfizyoloji ile ilgili tesirlerine bağlanamaz.
I. Endişe, telaş ya da kaçınma, panik bozukluğu, vücut algısı bozukluğu ya da otizm açılımı kapsamında bozukluk üzere öteki bir ruhsal bozukla daha âlâ açıklanamaz.
J. Sıhhati ilgilendiren öbür bir durum varsa (Parkinson hastalığı, şişmanlık, yanık ya da yaralanmadan kaynaklanan biçimsel bozukluk), kaygı, tasa ya da kaçınma bu durumla açıkça ilişkisizdir ya da çok bir seviyededir.
Sosyal fobi neden oluşur?
Kalıtsallık: güçlü bir kalıtsal bağ olmasa da aile geçmişinde toplumsal fobi olan şahısların hastalığa yakalanma oranı daha yüksektir. Yeniden de toplumsal fobinin ne kadarının kalıtsallığa, ne kadarının öğrenilmiş davranışa bağlı olarak geliştiği net değildir.
Beyin yapısı: Amygdala ismi verilen ve beynimizin ortasında bulunan küçücük bir çekirdeğin toplumsal fobisi olan insanlarda daha faal çalıştığı belirlenmiştir. Öbür bir iddia, dert duyan beyinde bir ekip kimyasal ve elektriksel bozukluklar olduğudur; mesela serotonin ismi verilen bu unsurun toplumsal fobisi olan insanların beyninde olağandan az olduğu öne sürülmektedir.
Çevre: Toplumsal tasa birebir vakitte öğrenilmiş bir davranış olabilir. Örneğin toplumsal ortamda dert duyan bir erişkinin davranışını gözlemleyen ya da birinci toplumsal tecrübelerinden birinde kusur yapıp arkadaşlarının üstüne güldüğü bir çocuk tıpkı utanç hissini duyacağı dehşetiyle bu davranıştan kaçınabilir.
Sosyal fobi ne vakit başlar? Kimlerde daha sık görülür?
Sosyal fobinin başlangıç yaşı 13-24 yaş ortasındadır. Toplumsal fobiklerin tedaviye başvurma müddeti yapılan çalışmalar sonucunda 6 aydan 20 yıla kadar uzayabildiğini göstermektedir. Görülme sıklığı ise yüzde 25’e kadar ulaşabilmektedir. Alan çalışmalarına nazaran bayanlarda daha sık görülürken klinik çalışmalarda ise erkeklerde daha sık gözlenmiştir. Bunun nedeni erkeklerin tedaviye daha çok başvurması olabilir.
Sosyal fobi tedavisi nasıldır?
Sosyal Fobi tedavisi olan bir hastalıktır. Toplumsal Fobi’de ilaç tedavisi ve psikoterapi uygulanır. En sık uygulanan yol Bilişsel Davranışçı terapi’dir. Telaş hisleri ve korkuya karşı oluşan bedensel yansıların tanınması, tasaya sebep olan durumlardaki niyetlerin neler olduğunu manaya, bunlara karşı başa çıkma stratejileri geliştirme üzere kademeler uygulanır.
