Günlük hayatımızın büyük bir kısmını insan bağları oluşturmaktadır. Gerek iş hayatımızda, gerek eğitim hayatımızda, gerek insan münasebetlerimizde sorun yaşamamak ismine efektif bir toplumsal etkileşimde bulunabilmek en değerli kriterlerden biridir.
Sosyal Fobi (SF) birinci başlarda utangaç olma haliyle karıştırılsa da ilerleyen vakitlerde bundan daha fazlası olduğu bireylerin kendisi ve yakınlarınca fark edilir. SF’nin en göze çarpan belirtileri şunlardır;
Topluluğa girmekten kaçınma,
Aşırı boyutlara ulaşan değerlendirilme korkusu,
Performans gerektiren durumlarda (topluluk önünde konuşma, sunum yapma, derste kelam almamak vb.) çok zorlanma (kaygı, bulantı, terleme vb.) ve bu durumlardan mümkün olduğunca kaçınma,
Tanımadıkları insanların olduğu ortamlarda yer almaktan, yeni insanlarla tanışmaktan, parti ve cümbüş ortamlarında bulunmaktan çok kaygı duyma,
Satın alınan bir eseri iade etmede yahut ısrarcı davranışlara karşı direnç göstermekte zorlanmak,
Topluluk önünde yemek yeme ve kalabalık bir ortamda çalışmaktan telaş duymak,
Sosyal ilgilerde sorun yaşamak.
SF’de şahıslar değerlendirilme telaşlarının çok ve gereksiz boyutta olduğunu fark etseler de kaçınmalarına pürüz olamazlar. SF sonucu ortaya çıkan kaçınmalar ne kadar bireyleri anlık olarak rahatlatsa da uzun vadede bir çok soruna sebep olur. Örneğin, iş hayatında gerçekte olanın daha altında performans gösterme, karşı cinsle irtibat kurmada zorlanma, yalnızlık çekmek SF sebep olduğu en önemli sorunlardır. Ayrıyeten, SF’nin getirdiği aksilikler bireylerde depresyonun ortaya çıkmasına da sıkça sebebiyet vermektedir.
SF’nin Sebepleri
Geçmişteki olumsuz yaşantılar: Farkında olmasak da deneyimlediğimiz olumsuz ömür olayları gelecekteki niyetlerimizi ve davranışlarımızı tesirler. Gerek çocuklukta gerek ergenlik yıllarında yapılan rencide edici tenkitler veyahut negatif değerlendirmeler bizleri birebir olumsuz tecrübeleri tekrar yaşamamak için emsal durumlardan kaçınmaya itebilir. Bu kaçınmalar vakitle kaygıyı ve korkuyu arttırır ve SF döngüsünü (sosyal ortamlardan çekinme- kaçınma- toplumsal ortamlardan korkma) ortaya çıkartır.
Erken Periyot Uyumsuz Şemalar: Şemalar için en kolay manasıyla, geçmiş yaşantılarımız sonucu ortaya çıkan zihinsel yapılardır (Şemalar hakkında daha ayrıntılı bilgi edinmek için Şema Terapi başlıklı yazıma bakabilirsiniz). Yüksek standartlar, yetersiz özdenetim ve kusurluluk şemaları ile SF ortasında alaka olduğu bilinmektedir.
Olumsuz Fikirler: SF görülen bireylerde çoklukla toplumsal ortamlarla ya da durumlarla ilgili negatif inançlar ve kanılar mevcuttur. “Herkesin alay konusu olacağım”, “aptal üzere görüneceğim”, “benden asla hoşlanmayacaklar”, “herkes derdimi yüzümden anlayacak” üzere niyetler SF görülen bireylerin başlarını daima meşgul eder. Ayrıyeten, “asla kusur yapmamalıyım”, “herkesin onayını almalıyım”, “sevilebilir olmam için her şeyi en güzel formda yapmam gerekir” üzere inançlar da SF’de epeyce yaygındır.
Genetik Faktörler: SF teşhisli bireylerin çoklukla ailelerinde ve akrabalarında utangaç, sessiz ya da SF tanısı alan bireyler görülmektedir.
SF Tedavisi
SF teşhisli bireyler çoklukla tedaviye gelmeye karşı isteksiz olabiliyorlar lakin bilinmelidir ki psikoterapi ile SF belirtileri denetim altına alınabilmekte ve bireyler günlük işlevselliklerini arttırarak kaliteli bir hayat sürebilmektedirler. Bilişsel Davranışçı Terapi, Şema Terapi, EMDR ve Diyalektik Davranışçı Terapi üzere terapi ekolleriyle SF’nizin denetim altına alınmasına yardımcı olur. Gerekli seans sayısı rahatsızlığın şiddetine nazaran değişmekte olup ayrıntılı bilgi için bir psikolog ile görüşmenizde fayda vardır. Her ruh sıhhati bozukluğunda olduğu üzere SF’de de güzelleşmenin birinci adımı tedavi için istekli olmaktır.
