Sosyal fobi toplumsal telaş bozukluğu, kişinin çeşitli toplumsal ortamlarda duyduğu çok ağır dert hali. Kişi her an yanlış yapabilirim, yanlış bir kelam kullanabilirim, beşerler beni aşağılayabilir, rezil olurum kanısıyla birlikte kaygılanır ve kaçınma davranışı gösterir.
Örneğin kişinin sunum yapması gerekirken yapamayacağım rezil olacağım fikriyle sunum yapmaktan kaçması, bir toplumsal ortama girmemesi ya da girse de saklanır halinde davranması, kimseyle irtibat kurmaması.
Sosyal fobi ve utangaçlık birebir mıdır?
Sosyal ortamlarda duyduğumuz çekinme, konuşma öncesi yaşadığımız heyecan çok doğal bir histir. Toplumsal fobi ise bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Ortadaki fark toplumsal fobi, kişinin hayatını olumsuz manada tesirler, hayat kalitesini düşürür, kişinin toplumsal etraftan geri çekilmesine neden olur.
Çekingenlikde kişi bir ortama girebiliyor, birileriyle sıkıntı da olsa konuşabiliyorken toplumsal fobide çoklukla ortamda kimseyle göz göze gelmemeye çalışma ortama girmemek için çeşitli mazeretler sunma ve çoklukla kaçınma davranışı vardır. Yani toplumsal fobi çekingenlikten çok daha fazla hayatımızı tesirler.
Sosyal fobinin belirtileri nelerdir?
Sosyal fobi, toplumsal anksiyete bozukluğunda kişi kaygılandığı durumla karşılaştığında bedensel belirtiler yaşar. Bunlar sıklıkla;
“terleme, kızarma, ağızda kuruluk, konuşamayacak sesini duyuramayacak üzere hissetme, çarpıntı, nefessiz kalma hissi, titreme, mide bulantısı” üzere belirtilerdir.
Bu bedensel belirtiler oluşurken kişinin zihninden;
“rezil oluyorum, yeteneksizim, beceriksizim, herkes benim heyecanlandığımı anladı, hiç yanılgı yapmamalıyım, kaygılandığımı muhakkak etmemeliyim, belirli edersem aptal üzere görünürüm, rahat davranmak için hiç heyecan duymamalıyım” üzere kanılar geçer.
Bu rahatsız edici niyetler sonrasında kaçınma belirtileri oluşur. Kaçınma belirtileri telaş duyulan ortama girmeme, ortamı terk etme, göz teması kurmak istememe, ilgisiz düşünerek korkudan kaçınmaya çalışma halinde olabilir.
Sosyal fobinin fizikî belirtileri; Yüz kızarması Terleme Ağızda kuruluk Kalpte çarpıntı, Nefessiz kalma, nefes darlığı Mide, bağırsak problemleri El, ayak bedende titreme Rezil olacağım düşüncesi Güçsüzlük ve yetersizlik hissi, Beğenilmeme düşüncesi Hata yapmamalıyım niyeti ve kusursuz olma çabası Kaygıyı belirli etmemeliyim fikri ve bundan dolayı daima korkulu olma Kusursuz olma gayreti temelde değersizlik hissi Herkes tarafından beğenilme isteği Çekindiği ortamdan kaçma Kişilerle göz teması kuramama ve bundan kaçınma Bir rahatsızlığın nedenleri incelenirken çoklukla bir çok nedeni olduğunu araştırmalar göstermiştir. Bunları biyolojik, toplumsal ve ruhsal nedenler olarak ele alabiliriz. 1. Anne babanın utangaç olması kişinin genetik olarak toplumsal fobiye yatkın olmasına neden olabileceği üzere kişinin utangaç davranışı, toplumsal ortamlarda rahat olamama davranışını modelleme yoluyla öğrenmesine de neden olabilir. 2. Toplumsal fobi ya da toplumsal korku bozukluğu bazen travmatik sayılabilecek bir olaydan sonra öğrenilmiş olabiliyor. Örneğin bir öğrenci sınıfta ders anlatırken yanılgı yaptığı için arkadaşları tarafından dalga geçilmiş ya da öğretmeni tarafından sert bir ikaza, hakarete maruz kalmış olabilir. Öğrenci bu durumda rezil olduğunu düşünmüş, uzun müddet utanmış ve kendisini çaresiz hissedip bedensel belirtiler göstermiştir. Öğrenci bu olaydan sonra sınıfta ders anlatmayı, sunum yapmayı, sorulan soruya karşılık vermeyi rezil olacağım kanısıyla birlikte hatırlayacaktır. Bu durumda bedensel belirtiler ortaya çıkacak ve rezil olacağım niyeti daha çok rahatsızlık yaşatacaktır. Bu durumdan kurtulmak için çoğunlukla kaçınma davranışına başvuracak ve zihninde sunum yapmak daima tehlike olarak kayıtlı olacaktır. 3. Ailelerin çocuk yetiştirme biçimi de rahatsızlığın oluşmasında kıymetli nedenlerdendir. Aile tavırlarından çok hami hal çocuğun korkuyla baş etme hünerini gelişmesini engelleyebilir. Korkuyla baş edemeyen çocuk toplumsal ortamlarda da kendini söz etmekte zorlanabilir. Ailenin korunmasına muhtaçlık duyup toplumsal ortamları tehlikeli olarak algılayabilir. Ayrıca çocuğa sevginin gereğince gösterilmediği, duygusal sıcaklığın eksik olduğu anne babalar çocuğun itimat hissinin gelişmesine ziyan verir. Aile içinde yanılgı yaptığında eleştirilen çocuk, toplumsal ortamlarda da eleştirilmek endişesiyle yanılgı yapmaktan korkabilir. Ailenin mükemmeliyetçi ve yüksek beklentilerinin olması, çocuğun başarısızlık nedeniyle cezalandırılması, çocukta başarısızlık korkusu gelişmesine neden olabilir. Başarısızlık korkusu, performans anksiyetesi dediğimiz toplumsal korkunun alt tiplerinden birini oluşmasına neden olabilir. Sosyal fobi başka bütün anksiyete bozukluklarında olduğu tedavisi olan bir bozukluktur. Mesela “bir cafeye yalnız başına gidip bir sipariş vermek sizin için ne kadar korku verici ve bu durumdan ne kadar kaçınırsınız” sorusu danışanın niyetlerini anlamamızı o niyetleri tekrar değerlendirmeyi sağlar. Bu fikirlerin rahatsızlığı daha çok sürdürdüğü fark ettirilir. Bilişsel müdahaleler ile niyet boyutu incelenirken ayrıyeten davranışsal metodlarla da kaygılandığı ortamlarla yüzleşme çalışmaları yapılır. Davranışsal terapide model olma, rol oynama, maruz bırakma, imajinasyon çalışması ve gevşeme teknikleri gereksinime uygun olacak biçimde uygulanır. Sonuç olarak sosyal fobinin bir rahatsızlık olduğunu bilmeli ve kabullenmeliyiz. sosyal fobinin ruhsal belirtileri;
Sosyal Fobinin Nedenleri Nelerdir?
Örneğinin annenin toplumsal ortamları tehdit ögesi olarak, görmesi, babanın toplumsal ortamlardan kaçınıyor olması, ailenin toplumsal ortamları rezil olunan ortam olarak algılaması çocuğunda bu ortamlardan kaçmasına, kendini huzursuz hissetmesine, ortamın tehlikeli olduğu kanısını öğrenmesine neden olabilir.
Sosyal Fobi Nasıl Tedavi Edilir?
