Kişilerin bağlantılarında, oburlarının davranışlarını anlamlandırabilmesi, yaşananlara uygun yansılar verebilmesi yetisi “Sosyal beceri” olarak isimlendirilmektedir. Toplumsal maharet kavramı içerisinde bağlantı ve etkileşimin değeri yadsınamaz.
Sosyal gelişim devirlere ayrılmaktadır. Yaşa ve periyoda nazaran çocuğun duygusal ve akademik muhtaçlıkları değişebilmektedir.Okul öncesi evrede çocukların kendi cinslerinden arkadaşları, karşı cinsten olanlara tercih etmesi vb. Arkadaş münasebetleri çocukların gelişiminde büyük rol oynamaktadır. Gelişim sürecinde akranlarıyla yaşadığı ağır ilgiler çocuğa, kâfi toplumsal ahengi gösterebilmesi ve gerekli toplumsal hünerleri kazanması için birçok ortam sağlamaktadır. Burada akran ilgilerinin gelişimini ve fonksiyonlarını göz önünde bulundurmak epey değerlidir.
AKRAN İLİŞKİLERİ
Akran bağları hayatın birinci yıllarından bu yana süregelen bir olgudur.Bebekler birinci altı ay etraf algısına sahip değilken ,6 Ay ve sonrasında bakarak,dokunarak karşıdaki bireyle bağlantıyı başlatır.Çocuk etkileşimleri 2-4 yaş ortasında artış göstermektedir.Bu periyotta çocuk yakın müdahalesi olmadan akranlarıyla vakit geçirebilmeye başlar.Çocuklar toplumsal alanlarını geliştirdikçe akranlarıyla daha çok etkileşime geçmeye başlamaktadırlar.
SOSYAL MARİFET NASIL GELİŞTİRİLİR?
Çocuklarının hislerini tam manasıyla okuyamayan ebeveynler, çocuklarının sorun çözme hünerlerinin gelişimine mani olmaktadırlar.Kendi kendine oyun oynama ve kurma yetisinin kazanılmasıyla birlikte artık çocuk kendi toplumsal insiyatiflerini almaya hazır hale gelmeye başlamaktadır.Destekleyici düşündürücü tüm aktiviteler çocuğun toplumsal gelişimine dayanak olan ögelerdir. Okul yıllarındaki eğitimde ise öğrenci ve öğretmen arasındaki iletişim ve etkileşimin az oluşu, öğretimin aktifliğine de yansımaktadır. Eğitim sürecinde; öğrenmenin gerçek maksatları ortasında ‘düşünmeyi öğrenmek’ olduğunun çocuklara aktarılması gerekmektedir. Çocuklar ‘öğretimi’ ‘başkalarının vereceği bir vazife’ olarak görmeye başladıkları an itibariyle, yalnızca öğrenme konusunda değil, ferdi sorumlulukları almakta da isteksiz ve sorumluluk alma konusunda geri planda kalabilmektedirler. Ve bu döngü çocuğun ödev performansı ve akademik muvaffakiyetinde önemli bir isteksizlik yaratmaktadır. Düşünme sistemi; öğrenme, öğrenme süreçleri ve davranışlar ile hal almaktadır.
ÇOCUĞUN TOPLUMSAL MAHARETLERİNİN GELİŞİMİNDE EBEVEYNLERE TEKLİFLER;
Sosyal gelişim, çocuğun hayatında en az başka gelişim basamakları kadar ehemmiyete sahiptir. Bireyin hayatında giderek değer kazanacak olan “uyum sağlama” marifeti çocukluk çağında ve toplumsal gelişim süreci içerisinde kazanılan bir maharettir. Çocuğun toplumsal davranışları etkileşim içinde olduğu ailesi ve arkadaşlarının gösterdiği geri bildirimlerle anlaşılıp şekillendirilmelidir.
Çocukların akranları ile kurdukları münasebet içerisinde rekabet etmeyi, dert yaratan ve olumsuz olan hertürlü durumla müsabakaları baş etme marifetlerini arttırmaktadır. Toplumsal marifetlerinin gelişebilmesi için bu tıp bağlar aksilikten çok bir ihtiyaçtır. Kendi yaşıtı olmayan kendisinden daha büyük ya da küçük şahısları tercih eden çocukların toplumsal alaka kurma ve sürdürme ile ilgili ıstırapları olduğunu düşünüp tahlil yoluna gidilmesi gerekmektedir. Yaşından daha büyük bireylerle bağlantı kurmak, ilgiyi kolaylaştırır.Kendi yaşından küçüklerle bağlantı kuran çocuklar ise genelde oyun ve kurallara hükmetme ihtiyacından dolayı bu seçimi yapmaktadırlar.
Sosyal gelişimin temelinde çocuğun birinci bebeklik periyodunda annesinin yardımı ile dış dünyayı tanıması, gereksinimlerinin anlaşıldığını ve karşılandığını fark etmesi inançlı bir bağlanmanın sağlanmış olduğu bir münasebet çocuğun bilişsel gelişimi kadar duygusal ve toplumsal gelişimini de tesirler. Çocukla duygusal ilgi ve temas kurabilmek toplumsal bağlantının en temel yapıtaşıdır. Toplumsal ilgi kurabilme hünerleri aile içinde bireylerin temsillerinden örnek alınarak oluşturulur. Birinci çocukluk periyodunun en güçlü öğrenme tarzı olan “taklit “sosyalleşme üzerinde kıymetli bir ögedir.
SOSYAL MAHARET EKSİKLİĞİ NEDİR?
Sosyal maharet yetersizliği, bireyin çeşitli toplumsal maharetlere sahip olmaması ve ya sahip oldukları halde hünerleri uygun ortam ya da durumlarda kullanamaması halidir. Toplumsal marifet eksikliği, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, öğrenme zahmeti, toplumsal telaş, aykırı gelme bozukluğu, öfke denetim sorunu, yaygın gelişimsel bozukluk, ahenk ve davranış problemleri ve gelişimsel gerilik yaşayan çocuklarda daha besbelli halde görülmektedir. Lakin çocuk bu problemleri olmasa bile toplumsal marifet eksikliği yaşayabilmektedir. Toplumsal maharet eksikliği olan çocuklar kendilerini mutsuz hissedebilir, girdikleri toplumsal ortamlarda dertli, heyecanlı ve ya öfkeli davranabilmektedirler.
ÇOCUKTA TOPLUMSAL MAHARET EKSİKLİĞİ NASIL ANLAŞILIR?
Kendine inanç duymama
Bir konuşmayı başlatmada ve sürdürmekte sorun yaşama
Arkadaş bağlarında problem
Sosyal ortamlara girmekte külfet ve stres
Söylenenleri dinlememe
Evde ve ya okulda kurallara uymama
İsteklerini, fikirlerini söz etmeme
Topluluk önünde konuşmakta kendini söz etmekte zorluk
Hakkını koruyup savunamama.
Kızgınlığını denetim edememe.
Sorunlarını çözme konusunda badire yaşama.
Göz kontağını az kurma
Duyguları anlayıp söz edememe,
Empati kuramama
Alay edilme ile başa çıkamama
Zamanı planlama, organize olma konusunda kahır yaşama
Akran kümelerine girememe.
Kıskançlık hissiyle baş edememe.
Ödevlerini yapamama.
Başkalarının haklarına saygılı olmama.
Yardımlaşma ve paylaşımda bulunmama
Çevresindekilere karşı saldırgan davranma vb.
SOSYAL MAHARET EĞİTİMİNDE KULLANILABİLECEK USULLER:
Sosyal marifetlerde sözel olduğu kadar kelamsız bağlantıda hayli değerlidir.Ses tonu,konuşma,tepkiler,kendini söz etme,akıcı ve aktif irtibat ,selamlaşma,tepki verme vb şahsî ve toplumsal sorun çözme marifetleri ortasındadır.Davranışçı tekniklerle bu alanda yaşanan maharet eksikliğinin telafisi ve düzenlenmesi mümkün olabilmektedir.
Temel toplumsal maharet takviyesi: Sosyal alakalar, vücut duruşu,yüz sözü vb davranış dizilimlerinin düzenlenmesini emeller.
Modelden öğrenme: Bireyin diğerlerini müşahede ve taklit yoluyla ve jest mimiklerle çocuklar yetişkinlerden müşahede ve öğrenme süreçlerini tamamlamaktadırlar.
