Sosyal telaş, toplum içinde konuşurken ya da rastgele bir hareket yaparken kızarma, terleme, ellerin titremesi, kendini küçük düşürecek yanlış bir şey yapma korkusu olarak tanımlanır. Öbür beşerler tarafından olumsuz değerlendirilme dehşetidir. Bu türlü durumlara girmek zorunda kalınca anksiyetenin (kaygı) belirtileriyle kişi rahatsız olur. Kişi, bu belirtilerin ve yaşadığı derdin topluluk içinde herkes tarafından fark edileceğinden de korkarak topluluğa girmekten çeşitli mazeretler bularak kaçınır. Kaçınamadığı durumlarda, örneğin bir konuşma yapacaksa günler hatta haftalar öncesinden tasa yaşamaya başlar. En sık görülen toplumsal korku belirtileri ortasında, topluluk içinde konuşma yapma, sohbete katılma, yeme içme, genel tuvaletleri kullanma sayılabilir.
Ülkemizde toplumsal tasanın yaygınlığına bakıldığında; bayanlarda %2.3, erkeklerde %1.1 olarak bulunmuştur. Toplumsal tasası olan şahısların bu durumuna, toplumsal ortamlardan kaçınmaları, keyif aldıkları aktivitelerden uzaklaşmaları üzere nedenlerle depresyonun da eşlik ettiği görülmüştür.
Sosyal korkuyu öbür tasa bozukluklarından ayıran temel özellik, kişinin diğerlerinin kendisi hakkında ne düşüneceği ile fazla ilgilenmesidir. Temel endişe, oburlarının önünde küçük düşmek, rezil olmaktır. Kişi, “Benimle dalga geçecekler” diye düşünür ve kaygılanır. Tasasıyla birlikte, kalp atışları hızlanır, boğazı kurur, yüzü kızarır, sesi titrer, elleri titrer, bacakları kasılır ve bunların fark edilmesi derdi da eklenir. Fark edilmemesi için toplumsal ortamlardan, sohbetten, misafirliğe gitmekten, konuk ağırlamaktan, sınıfta soru sormaktan, fikrini söylemekten, yabancı ortamlara katılmaktan, kendisinden üstün gördüğü şahıslarla konuşmaktan, bir performans sergilemekten kaçınır. Bunları yapmak zorunda kaldıysa, göz teması kurmayabilir, az ve kısa konuşabilir, kendisinin fark edilmeyeceği yerlerde oturabilir, elinde daima bir şeyle oynayabilir… Münasebetiyle bu kaçma, kaçınma ve güvenlik arayışı davranışları devam ettikçe toplumsal telaş büyüyerek devam eder.
Sosyal Anksiyetenin Alt tipleri:
Performans
Topluma karşı konuşma, spor yapma, müzik aleti çalma, dans etme üzere.
Sosyal Etkileşim
Buluşma, konuşmaya katılma, biriyle çıkma, fikrini söyleme, haklarını savunma üzere.
Gözlenme
Sokakta yürüme, otobüse binme, odaya sonradan girme, açık tuvaletleri kullanma, biriyle birlikte yemek yeme üzere.
En Sık Görülen Belirtiler:
• Kızarma ve kaslarda titreme panik bozukluğu olan bireylere nazaran 2 kat daha fazla
• Çarpıntı (%79), titreme (%75), terleme (%74), kaslarda gerginlik (%64), midede rahatsızlık (%63), boğazda kuruma(%61), sıcaklık/soğukluk duyguları(%57), başta basınç (%46)
Sosyal Korkusu Olan Kişi Kendini İzler:
• Toplumsal derdi olan kişi, toplumsal ortamlarda nasıl göründüğünü anlamak için kendini izlemeye başlar ve dehşetleri kendisi tarafından üretilir
• Dışarıya ve olan bitene dikkat azalır
• Başka insanlardan gelebilecek olumlu yansılar fark edilmez
Kendini dertli hissetmek korkulu görünmekle tıpkı şeydir: Kişi, kendini nasıl hissediyorsa, tıpkı halde göründüğünü varsayar.
Gözleyen bakış açısından kendini hayal etme: Ortamda bulunan herkes, onun yaşadığı korkuyu, zorlanmayı fark etmiştir bireye nazaran. Dışarıdan makus, zayıf, aciz göründüğüne dair manzaralar gelir zihnine ve bunlara inanır.
Hissedilen kendi: Başka şahıslarla diyalogdan kopar. Kişinin dikkati daima kendisindedir. Elini, ayağını, her hareketini ve söylediklerini takip eder ve ortamdan uzaklaşmış olur.
Sosyal Performansla İlgili Kişinin Kendine Koyduğu Kurallar:
Çok zeki, parlak ve akıcı konuşmalıyım
Konuşmada suskunluk olmamalı
Herkesin takdirini kazanmalıyım
Hiçbir zayıflık belirtisi göstermemeliyim
Kaygılı olduğumu kimse farketmemeli
Sadece öbür beşerler susunca konuşmalıyım
Karşımdaki kişiyi sıkmamalıyım
Daima kıymetli ve ilgi cazip şeyler söylemeliyim.
Kişi bu kuralları farkında bile olmadan kendine koyar ve bu kurallara nazaran yaşamaya çalışır. Tahminen fark etmişsinizdir, bu kurallar kimse için gerçekçi değildir. Bu gerçekçi olmayan kurallara nazaran yaşamak mümkün değildir. İllaki korku ve gerilim yaratır. Yarattığı korku ve gerilim olmasın diye efor sarf etmek ya da kurtulmak değil, kişinin kendine koyduğu bu kuralların sarsılması gerekir.
Sosyal Dert Yaşayan Kişinin İnançları:
Sosyal telaş yaşayan kişi, kaçınmaları sonucunda kimi inançlara sahip olmaya başlar. Bir birçok da bu inançlara sahip olduğu için toplumsal tasa yaşar. Bu inançların psikoterapide ele alınarak çalışılması ve sarsılması gerekir.
• Kendisiyle ilgili: yetersiz, zayıf, güçsüz, aciz, istenilmeyen, farklı, (olumsuz anlamda), tuhaf, garip, aptal, nahoş, sevilmeyen…
• Başkalarıyla ilgili: güçlü, eleştirel, alaycı, üstün, hoşgörüsüz…
Sonuç olarak, toplumsal tasa yaşayan kişi hayattan zevk almaya, ortamdan keyif almaya değil daima kendi performansına, nasıl göründüğüne, nasıl konuştuğuna, ne yaptığına odaklı yaşar. Bu ağır zorlanmayı da yaşamamak için birçok vakit ortamlardan uzak durur. Bu da kendisini yalnızlaştırmasına, yapabileceklerini yapmamasına, tahminen de hayallerini gerçekleştirememesine neden olur. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), tüm dünyada toplumsal korku terapisinde etkililiği kanıtlanmış bir terapi yoludur. Şayet toplumsal korku yaşadığınızı düşünüyorsanız, bulunduğunuz yerde profesyonel bir BDT uygulayıcısı ile görüşebilir ve bu sorunun üstesinden gelebilirsiniz.
