Toprak kaymasının neden ve nasıl oluştuğu, Erzincan’da yaşanan heyelanla gündemin öne çıkan mevzularından oldu. Erzincan’ın İliç ilçesinde altın madeninin bulunduğu alanda toprak kayması meydana gelirken, göçükte kurtarma çalışmaları da devam ediyor. Süratli kütle hareketleri asıl heyelanlar, göçmeler ve toprak kaymaları olmak üzere üç kümeye ayrılan heyelanlar, ekseriyetle ilkbaharda daha sık görülüyor. İşte, toprak kayması nedir, heyelan neden oluşur? sorularının cevabına yönelik bilgiler.
ERZİNCAN TOPRAK KAYMASININ NEDENİ NE?
Erzincan İliç’teki toprak kaymasına yönelik Erzincan Valisi Hamza Aydoğdu yaptığı açıklamada şunları söyledi, “
Biz gerekli hakikat bilgileri vereceğiz. Biz gittik sağ ve sol taraftaki toprak kaymasını gördük. Arkadaşlarımız ölçümleri yapıyorlar. Bizim için değerli olan toprak altında kalan vatandaşlarımızı sağ salim çıkarmak. Cumhurbaşkanımız Mısır’dan aradı bilgi arz ettik. Canla başla çalışıp çaba ediyoruz. Eksik kusur varsa devlet bunun gereğini yapar. Resmi makamların açıklamadığı hiçbir şeye prestij etmeyin.
Herhangi bir sızma kelam konusu değil. Toprak kaymasının dışında rastgele bir sorun yok. Fırat Irmağı’na akıntı kelam konusu değil. İçişleri Bakanımız ve Güç Bakanımız Mısır’dan hareket etti ve buraya gelecekler.
TOPRAK KAYMASI (HEYELAN) NEDİR?
Heyelan ya da toprak kayması, yeri kaya yahut yapay dolgu materyalinden oluşan bir yamacın yer çekimi, eğim, su ve gibisi başka kuvvetlerin tesiriyle aşağı ve dışa gerçek hareketidir.
Kayalardan, döküntü örtüsünden yahut topraktan oluşmuş kütlelerin, çekimin tesiri altında yerlerinden koparak yer değiştirmesine heyelan denir. Birtakım heyelanlar büyük bir süratle gerçekleştikleri halde birtakım heyelanlar daha yavaş gerçekleşirler. Heyelanlar yeryüzünde çok sık meydana gelen ve çok yaygın bir kütle hareketi çeşididir. Aşınmada değerli rol oynarlar. Büyük heyelanlar birebir vakitte topoğrafyada derin izler bırakırlar. Türkiye’de en fazla görülen yerler Karadeniz Bölgesinde bilhassa Doğu Karadeniz şerididir.
Eğimlerin fazla olduğu alanlarda heyelan riski artmaktadır. Birtakım alanlarda fay yamaçları dik eğimlerin oluşmasına neden olarak heyelanları kolaylaştırırlar. Yeniden beşerler kanallar ve yollar açarak ya da yol ve maden kazılarından çıkan toprakları istikrar açısına erişmiş bulunan yamaçlar üzerine atarak heyelan oluşumuna neden olan şartları hazırlarlar. Gevşek ögelerin istikrar açısını rastgele bir nedenle aştığı durumlarda heyelan oluşur. Toprağın çökmesidir.
HEYELAN NEDENLERİ NELER?
Yağmur sularının sızmasıyla toprağın suya doygun hale gelmesi. Karların ve buzulların erimesi.
Yeraltı suyunun yüklenmesi yahut gözenekli su basıncının artması (Örneğin, yağmurlu mevsimlerde akiflerin yine dolması yahut yağmur sularının sızması);Çatlaklarda ve kırıklarda hidrostatik basıncın artması,
Dikey bitki örtüsü kaybı ya da eksikliği, toprak besinleri ve toprak yapısı (Örneğin, orman yangınından sonra yangının 3-4 gün sürmesi);
Fiziksel ve kimyasal ayrışma (Örneğin, tekrarlanan donma ve çözünme, ısıtma ve soğutma, yeraltı suyunda tuz sızıntısı yahut mineral çözünmesi ile oluşan ayrışmalar);
Depremlerin neden olduğu yer sarsıntısı, eğimi direkt istikrarsızlaştırabilir (toprak sıvılaşmasına neden olur) yahut malzemeyi zayıflatabilir ve sonunda bir heyelan üretecek çatlaklara neden olabilir;
Volkanik püskürmeler.
Heyelanlar insan faaliyetleriyle de şiddetlenir:
Ormansızlaşma, toprak sürece (tarımsal) ve inşaat;
Makine yahut trafikten kaynaklanan titreşimler;
Patlama ve madencilik;
Hafriyat (örneğin, bir eğimin biçimini değiştirerek yahut yeni yükler uygulayarak yapılması);Toprağa sızan su ölçüsünü değiştiren tarım yahut odunculuk üzere ormancılık faaliyetleri ve kentleşme.
Arazi kullanımı ve yerdeki zamansal değişim. Arazi bozulması ve çok yağış, erozyon ve heyelan olaylarının sıklığını artırabilir.
ÖNLEMLER
Yamaçlara set yapılması, kütlenin kaymasına neden olan kısmının kazılması, yer sertleştirilmesi, istinat duvarı yapılması vb.
