Türkiye tarihinde ikinci kez enflasyon muhasebesi uygulamaya hazırlanıyor. Birinci olarak bu terim Yurt İçi ÜFE (Yİ-ÜFE) oranının yüksek çıkması ile birlikte 2023 tarihinde hayatımıza girdi. Bu tarihte 5024 sayılı kanunla vergi adap kanununa bir yinelenmiş 298. hususta değişiklik yapıldı.
Yeminli Mali Müşavirler Odası Lider Yardımcısı Vahap Adıyaman, yılsonunun yaklaşması ile gündeme tekrar gelen “Enflasyon muhasebesi” terimini anlattı.
“5024 sayılı kanunla vergi yordam kanununa bir yinelenmiş 298. unsura nazaran, mali tabloların, mali tablolarda yer alan nakdî olmayan değerler kimi kararlara nazaran enflasyon düzeltmesine tabi tutulur denildi.
Bunu biraz açacak olursak karlarını bilanço temeline nazaran tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın içinde bulunan periyot dâhil son üç hesap devrinde yani son üç yılda yüzde yüzden ve içinde bulunan hesap devrinde yüzde ondan fazla olması halinde mali tablolarını enflasyon düzeltmesine tabi fiyatlar diye bir unsur eklendi.
Her iki enflasyon düzeltmesi yapılması için mali tablolarda her iki kaidenin birlikte gerçekleşmesi gerekiyor idi.
Buradan hareketle 31.12.2003 yılındaki mali tablolar, mali tabloların nakdî olmayan bedelleri Yurtiçi ÜFE oranının artışına nazaran derleme yapıldı ve düzeltilmiş mali tablo ortaya çıktı.
Örneğin rastgele bir nakdî olmayan değerin bedeli bilançoya kayıt tarihi o yıl prestijiyle 1995.
2003 yılına gelince kaydı kıymet gerçeği yansıtmamış oluyor. Burada da bugünkü pahasını taşımak için enflasyon muhasebesi (enflasyon düzeltmesi) uygulanıyor.
Kısacası enflasyon muhasebesi bir manada enflasyondan nakdî olmayan değerlerin kaybedilmiş pahalarını bilançoda düzeltmek, gerçeği yansıtmaya çalışmak diyebiliriz.
‘2021 TARİHİNDE ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPILMASI GEREKİYORDU’
2004’ten sonra ülkemizde enflasyondaki düşüş sonucunda enflasyon düzeltmesine artık muhtaçlık kalmamıştı.
Fakat son devirlerde 2019-2020-2021 yıllarında enflasyonun seyri üste hakikat gidince 2021 yılında tekrar bu koşullar oluşmaya başladı.
Yani son üç yılın Yurt İçi ÜFE endeksi 100’de yüzü geçti ve son yılın Yurt İçi ÜFE’si yüzde onu geçtiği için kanuna nazaran tekrar enflasyon düzeltmesine geçilmek zorundaydı.
31 Aralık 2021 tarihinde enflasyon düzeltmesi yapılması gerekiyordu. Ancak o devirde 7352 sayılı kanunla vergi tarz kanununa yeni bir husus olan 33. unsur eklendi.
Bu 33. hususa nazaran, süreksiz vergi periyotları de dâhil olmak üzere 2021 ve 2022 hesap periyotları ile 2023 hesap periyodu süreksiz vergi devirlerinde yinelenmiş 298. husus kapsamındaki enflasyon düzeltmesine ait kuralların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tablolar enflasyonu düzeltmesinde alışılmış tutulmayacaktır denildi.
Bundan ötürü da 2021, 2022 ve de 2023’ün süreksiz vergi devirleri, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmadı.
Aynı kanunda daha sonraki devirde kapsama giren mükellefler 31 Aralık 2023 tarihli mali tablolarını enflasyon düzeltmesi kaidelerinin oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır dedi.
Kısacası bu kanun 2021, 2022 ve 2023’ün süreksiz periyotlarında tutulmayacağını vurgularken 31 Aralık 2023 tarihinde ise bu oranlara bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır dedi.
ENFLASYON MUHASEBESİ YILSONU TEKRAR OLACAK MI?
Yasaya nazaran artık 31 Aralık 2023 tarihli bilançomuzun mali olmayan pahalarını enflasyon düzeltmesine tabi tutmak zorundayız.
Bununla ilgili de bu yıl için yeni bildiri taslağı çıktı. Ancak bu taslak katılaşmadan çok somut bilgiler maalesef aktaramıyoruz lakin aralık ayının sonuna kadar kanun değişikliği olmazsa ki beklenmiyor bu türlü bir değişiklik, 31 Aralık 2023 tarihinde enflasyon düzeltmesi yapılacak. 2024 yılı enflasyonu yüzde 10’un altına düşerse ya da 2022, 2023 ve 2024 yıllarının enflasyon toplamı yüzde 100’ün altına düşerse enflasyon düzenlemesine devam edilmeyecek.”
“KÂR ETMEMEMİZE KARŞIN İŞLERİMİZDE KÂR ÇIKIYOR”
İş dünyasının bir kısmının ‘zorunluluk’ olarak gördüğü enflasyon muhasebesini Kocaeli Sanayi Odası (KSO) Yönetim Kurulu Lideri Ayhan Zeytinoğlu şu tabirlerle aktardı:
“Enflasyon muhasebesi olmadığı vakit enflasyon oranı kadar yaptığımız işlerde aslında kâr etmeden kâr ödüyoruz. Aslında o kadar kâr etmememize karşın işlerimizde kâr çıkıyor.
Yani şöyle örnek verirsem bir dolarlık malı aldım, altı ay bekledim. 1,5 dolar karşılığı TL’ye sattım. Lakin tıpkı malı geri alacağım vakit 1,5 dolar karşılığı TL’ye aldım. Aslında mal hala bir dolar. Yani orada güya 50 cent kâr etmişim üzere oluyor. Aslında aldığım ve sattığım fiyatlar birebir duruyor.
Dolayısıyla Enflasyon muhasebesinin enflasyonun yüksek olduğu periyotlarda uygulanması bizler açısından çok kıymetli.”
İnşaat Müteahhitleri Konfederasyonu (İMKON) Başkanı Tahir Tellioğlu ise, “Şimdi bilhassa konut kesiminde ki inşaatlar yıllara yaygın olarak yapılır. Örneğin siz üç dört yıl evvel başlarsınız yalnızca malzemeyi alırsınız ancak satış yapsanız dahi o gün fatura kesmezsiniz. Zira maliyetiniz netleşmemiştir” dedi.
“KAYIT DIŞILIĞI DA TEŞVİK EDİYOR”
Enflasyon muhasebesinin yürürlüğe girmesi konusunda Tellioğlu, “Çok gecikmiş bir karar ve bu kayıt dışılığı da teşvik ediyor. Onun için bunu çok önemsiyoruz. Yani biz kesimimizden örnek verdik. Doğal öbür bölümlerde de birebir halde bir durum kelam hususuysa onları da bağlar. Zira burada enflasyon muhasebesi dediğimiz geçmiş maliyetin güne realize edilmesi durumudur” sözlerini kullandı.
