Türkiye’de insan ömrünün uzama nedeni; sıhhatte reform
DÜNYA Sıhhat Örgütü’nün (DSÖ) araştırmasına nazaran, Türkiye’de insan ömrü bayanda 81,3, erkekte 75,9 olmak üzere ortalama 78,6’ya uzadı. DSÖ Türkiye Ülke Ofisi Halk Sıhhati Uzmanı Doç. Dr. Tufan Nayir, Türkiye’de sıhhat sisteminde yapılan ıslahatlar, etraf kaideleri, daha uygun bakım imkanları ve sıhhat okur-yazarlığının yükselmesi üzere nedenlerle doğumda beklenen ömür müddetinin arttığını söyledi.
DSÖ’nün yaptığı araştırmaya nazaran, yeni doğmuş bir bireyin mevcut ölümlülük risklerine maruz kalması durumunda yaşaması beklenen ortalama yıl sayısı olarak tanımlanan ‘doğumda beklenen hayat süresi’ Türkiye’de arttı. Çalışmayla ilgili DHA’ya konuşan DSÖ Türkiye Ülke Ofisi Halk Sıhhati Uzmanı Doç. Dr. Tufan Nayir, doğumda beklenen ömrün ülkelere nazaran değişkenlik gösterdiğini söyledi. Bunun nedenlerini anlatan Doç. Dr. Nayir, “Sağlık hizmetlerinin yapısı, beslenme alışkanlıkları, ülkenin etraf kaideleri, hayat kuralları, etraf şartları, hava kirliliği üzere birçok risk faktörü, doğumda beklenen hayatı ve bunun sonuçlarını etkilemekte. Bununla ilgili Dünya Sıhhat Örgütü’nün bir sayfası var. Orada global sıhhat bilgileri ismi altında birçok ülkenin doğumunda hayat bilgileri paylaşılmakta. Türkiye’de de bununla ilgili en değerli, en hoş kaynaklardan biri, Sıhhat Bakanlığı’nın yıllık olarak yayınladığı sıhhat istatistikleri. Buna nazaran, Türkiye’deki doğumda beklenen ömür da 2002’den itibaren son 20 yılda epey arttı. Mesela 2002 yılında ortalama hayat ömrü 74,6’yken, 78-80’lere kadar ulaştı. Münasebetiyle Türkiye’de sıhhat sisteminde yapılan yeni ıslahatlar, değişiklikler, etraf kaideleri, daha uygun bakım imkanları, bireylerin kendilerine daha yeterli bakmaları, eğitimin artması, sıhhat okur-yazarlığının yükselmesi üzere nedenler, Türkiye’deki doğumda beklenen ömrü artırdı” dedi.
‘TÜRKİYE, OECD ÜLKELERİNE YAKIN’
Doç. Dr. Nayir, Türkiye’de doğumda beklenen hayat mühletinin şu anda 78,6 yıl, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) ülkelerinde ise 80 yıl civarında olduğunu belirterek, “Avrupa Birliği ülkelerinde de bu civarda. Avrupa’da en çok doğumda ömür yılına sahip ülkeler ortasında da İspanya, İtalya var. Bunun ülkelere nasıl tesiri olduğu da şöyle; en kıymetlisi nüfus piramitleri değişmekte. Bu ne demek? Yaş almış nüfusun popülasyondaki oranı değişmekte. Bu da Dünya Sıhhat Örgütü olarak sıhhat hizmetleri perspektifinden baktığımızda; bir toplumun yaş almış nüfusunun artması demek, sıhhat gereksinimlerinin değişmesi demektir. Takdir edersiniz ki 0-14 yaş kümesi ya da 15-64 yaş kümesindeki şahısların sıhhat gereksinimleri farklıyken 65 yaş üstü kümenin sıhhat gereksinimleri da değişmekte. Sıhhat hizmetlerinin yapılanması da buna nazaran ayarlanmakta. Buna nazaran, sıhhat hizmetlerinin yapısı da değiştirilmekte, işçi kapasitesi buna nazaran planlanmakta. En kıymetli noktalardan bir tanesi sağlıklı yaşlanma. İnsanların ömrü artarken, doğumda beklenen hayat mühleti artarken başka nokta; bu bireylerin emeklilikten sonraki yaşlarında sağlıklı, kaliteli bir hayat sürmesini sağlamaktır” diye konuştu.
‘KRONİK HASTALIK SAYISI 5’E ÇIKTI’
Doç. Dr. Nayir, bulaşıcı olmayan kronik hastalık sayısında artış olduğunu kaydederek, “Dünya Sıhhat Örgütü bulaşıcı olmayan hastalıklarla ilgili evvelce ‘dört çarpı dört’ sıkıntısı. 4 tane bulaşıcı olmayan hastalık vardı. Bunlar daha uzun periyodik devam eden kronik hastalıklar. 4 tane de bunun risk faktörü vardı. Artık artık ‘beş çarpı beş’ diyoruz. Neydi bu evvelce? Kanser hastalıkları, kalp hastalıkları, diyabet, kronik teneffüs yolu hastalıklarıydı. Artık Dünya Sıhhat Örgütü olarak 5’inci olarak anksiyete, depresyon üzere ruhsal bozuklukları, zihinsel hastalıkları da ekledik. Bunların dışında bir de risk faktörleri de evvelce 4 taneydi; mesela sağlıklı beslenmeme, fizikî hareketliliğin az olması, tütün ve alkol kullanımıydı; en son hava kirliliğini de ekledik. Hava kirliliği de artık kronik hastalıkların oluşumunda en değerli risk faktörlerinden biri. Artık bu hastalıklar için ‘beş çarpı beş’ kuralını söylüyoruz” dedi.
‘ÖLÜMLERİN YÜZDE 74’Ü 5 KRONİK HASTALIKTAN’
Doç. Dr. Nayir, dünyadaki ölümlerin büyük kısmının bulaşıcı olmayan kronik hastalıklar nedeniyle yaşandığını vurgulayarak, “Dünyada her yıl olan toplam yaklaşık 55 milyon vefatın yüzde 74’ü de bu 5 bulaşıcı olmayan hastalıklar nedeniyle olmakta. Bu toplumlar için ne demek? Şayet bulaşıcı olmayan hastalıkları azaltırsak, toplumdaki doğumda beklenen hayat mühletini de uzatırız. Sağlıklı, kaliteli bir ömür sürmesini de arttırırız. Toplumun sağlıklı bir halde yaş almasını da sağlarız. Bu ne için değerli? Natürel ki kaliteli hayat sürmek bireyler için kıymetli; ancak sıhhat sistemlerinin sürdürülebilir olması için de değerli. Bu kronik hastalıklar uzun periyodik ya da hayat uzunluğu ilaç kullanmayı gerektiriyor. Fakat şayet bireylerin sıhhatini korur, kendileri sıhhatlerini korur, sağlıklı bir halde yaş alırlarsa sıhhat sistemleri üzerine de yük olmaz. İleride bunlar için ilaç, ameliyat, tedavi masrafları daha da düşecektir, ülkelerde daha kollayıcı hizmetlere yönelebilecek bir sıhhat sistemi oluşturulur; bu da başka bir faydadır” diye konuştu. Doç. Dr. Nayir, bulaşıcı olmayan hastalıklardan korunmak için yapılması gerekenlerle ilgili de “Bunun için risk faktörlerinin ekarte edilmesi lazım. Sağlıklı beslenme, nizamlı fizikî aktivite, tütün-alkol üzere faktörlerin azaltılması, bol su içilmesi ve sistemli uyku bu hastalıkların azaltılmasında en değerli etkenlerdir” dedi.
