Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’ne bağlı (OECD) Mali Hareket Gücü (FATF) tarafından 20 Temmuz’da yayınlanan raporda, Türkiye’nin 40 FATF standardının 39 adedinde uyumlu olduğunu belirterek Türkiye’yi gri listeden çıkarmaya kararlı olduklarını söyledi.
Şimşek toplumsal medya hesabı üzerinden yaptığı paylaşımda “Bu durum kara para aklama ile terörizmin finansmanı ile çabaya verdiğimiz değerin açık bir tezahürüdür. Ülkemiz bu kapsamdaki çalışmalarını artırarak devam ettirmeye kararlıdır. Uygulamada sağlayacağımız aktiflik ile ülkemizi gri listeden çıkartmaya kararlıyız” tabirlerini kullandı.
FATF Genel Kurulu, 21 Ekim 2021 tarihinde kara para aklama ve terörizmin finansmanının engellenmesinde yetersiz kaldığı gerekçesiyle Türkiye’yi gri listeye alma kararı almıştı.
Peki Türkiye’nin gri listeden çıkması neden kıymetli?
FATF NEDİR?
FATF, “Financial Action Task Force” (Finansal Aksiyon Misyon Gücü) kara para aklama, terörizmin finansmanı ve başka mali cürümlerle gayret emeliyle kurulan milletlerarası bir örgüt. 1989 yılında G7 ülkelerinin öncülüğünde kurulan örgüt, şu anda 39 üye ülke ve bölgeye sahip. Türkiye de FATF’ye 1991 yılından beri üye.
Küresel finansal sistemi kabahatlerden arındırmak ve kanunlara uygun bir halde süreç yapılmasını teşvik etmek maksadıyla milletlerarası standartlar ve siyasetler geliştiren FATF, ülkelere bu standartlara ahenk sağlamaları için davet yapar ve uygun adımlar atmaları konusunda tavsiyelerde bulunur. Dünya genelinde 200’den fazla ülke FATF tavsiyelerine uyacağını taahhüt ediyor.
FATF’nin 40 Tavsiye Kararı, ülkelerin yasal sistemlerinin aklama ile çaba açısından güçlendirilmesi, finansal sistemin aklama ile uğraştaki rolünün arttırılması ve memleketler arası iş birliğinin geliştirilmesi olarak üç temel alan üzerine ağırlaşıyor.
‘GRİ LİSTE’ NE MANAYA GELİYOR?
FATF, yılda üç sefer yaptığı kıymetlendirme toplantılarında hata gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanıyla gayrette yetersiz kalan ülkeleri açıklıyor.
FATF’nin kendi sitesindeki tanıma nazaran, gri liste aslında kapsadığı ülkelerin artırılmış bir izlemeye tabi olmasını öngörüyor. Cürüm gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanı ile çabada eksiklikleri olduğu kanaatine varılıp da bu eksiklikleri düzgünleştirici aksiyonlar alarak gidereceğini taahhüt eden ülkeler “gri liste” olarak isimlendirilen “Yüksek Risk Altında Ülkeler” listesine alınıyor. Gri listeye alınan ülkeler makul bir vakit zarfı içerisinde FATF gayelerinde geride kaldığı stratejik eksikliklerini giderme taahhüdünde bulunarak ve gerekli adımları atarak bu listeden çıkabiliyor.
FATF tavsiyelerine uymayı kabul etmeyip kara para aklama ve terör finansmanı konusunda iş birliğinde bulunmayan İran, Kuzey Kore, Myanmar üzere ülkeler ise örgütün ‘kara liste’sinde takip ediliyor.
TÜRKİYE NEDEN GRİ LİSTEYE ALINDI?
FATF Türkiye’yi Ekim 2021’de kara paranın aklanması ve terörizmin finansmanını engellemede eksikleri olduğu gerekçesiyle gri listeye aldı. Geçen yıl yapılan değerlendirmeler sonucunda gri listede kalma durumunun da devam etmesine karar verildi. Geçen yıl Zimbabve FATF’nin Gri Liste’sinden çıkmayı başarmıştı. Türkiye ise ortadan 20 aydan fazla vakit geçmesine karşın bu listedeki varlığını korudu.
FATF Başkanı Marcus Pleyer, Türkiye’nin gri listeye alındığının duyurulduğu toplantıda, Türkiye’nin bankacılık, altın ve kıymetli taşlar ile emlak bölümü üzere yüksek riskli bölümlerde düzenlemeler yapması gerektiğini bildirmişti.
Player, konuşmasında, “Türkiye, kara para aklama olaylarını, El Esas ve IŞİD üzere BM tarafından terörist olarak tanınan kümelerle temaslı para transferlerini takibe almalı. Türkiye’nin; kara para aklamayı önlemede, terörün finansmanını engellemede, cürüm şebekeleri ve yolsuzluklarla uğraşta adımlar attığını göstermesi hayati kıymet taşımaktadır. Türk hükümeti, gereken adımları atacağı yolunda son derece yüksek seviyede siyasi taahhütlerde bulundu. Onları bu taahhütleri somut hareketlere dönüştürmeye çağırıyorum” tabirlerini kullanmıştı.
Türkiye’de kara para aklama ve terörizmin finansmanı konusunda gri alanların oluşmasında birbirini arkasına yapılan varlık barışı düzenlemeleri ve emlak dalında yabancıya satışların tesirli olduğu düşünülüyor. Öte yandan hata şebekeleri ve yolsuzlukla uğraş için yargı bağımsızlığının sağlanması da en kıymetli başlıklardan biri.
HANGİ ÜLKELER GRİ LİSTEDE?
Türkiye ile birlikte FATF’nin gri listesinde bulunan ülkeler Arnavutluk, Barbados, Birleşik Arap Emirlikleri, Burkina Faso, Cayman Adaları, Cebelitarık, Fas, Filipinler, Güney Sudan, Haiti, Jamaika, Kamboçya, Kongo Cumhuriyeti, Mali, Mozambik, Panama, Senegal, Suriye, Tanzanya, Uganda, Ürdün ve Yemen diye sıralanıyor.
Daha evvel 2011 yılında gri listeye giren Türkiye, yapılan düzenlemelerin ardından dönemin Maliye Bakanı Mehmet Şimşek zamanında 2014 yılında listeden çıkarılmıştı.
GRİ LİSTEDEN ÇIKMAK NEDEN KIYMETLİ?
Türkiye’nin gri listede yer alıyor olması tıpkı vakitte yabancı bankalar ve yatırımcılarla olan bağlantılarını de etkiliyor. Gri listeye alınan ülkeler, dış yatırım çekme sürecinde milletlerarası otoriteler, kredi kuruluşları ve yatırımcılar nezdinde prestij kaybına uğrarken bu durum bankacılık süreçlerini de olumsuz etkiliyor. Yurtiçinde ise dış ticaret ağı yüksek olan şirketlerin ekstra kontroller ve yükümlülüklerle müsabakasına neden oluyor.
Bu bağlamda gri listede yer almak, yüksek dış finansman muhtaçlığı olan Türkiye iktisadına yabancı yatırım ilgisini azaltırken, dış ticareti ve pazar hisselerini olumsuz etkileyen etmenler ortasında görülüyor.
Öte yandan uzmanlar FATF’nin gri listesinde yer almasını daha katı yaptırımların birinci adımı olarak görüyor ve Türkiye’nin gri listede yer almaya devam etmesi halinde Dünya Bankası üzere kuruluşların da bir mühlet sonra kredi sağlamayı zorlaştırabileceği tarafında ihtarlarda bulunuyor.
SON FATF RAPORU NE SÖYLÜYOR?
FATF’nin 20 Temmuz tarihli Türkiye kıymetlendirme raporunda ise Türkiye’nin kara para aklamanın önlenmesi ve terörizmin finansmanı ile çaba rejimini düzgünleştirme tarafında olumlu adımlar attığı ve bu nedenle 6 tavsiye konusunda tekrar derecelendirildiği belirtiliyor.
Rapora nazaran Türkiye, vakıfların da ortalarında yer aldığı kâr gayesi gütmeyen kuruluşlar üzerindeki denetim sistemlerine ait FATF’nin tavsiye kararında “kısmen uyumlu”dan “büyük ölçüde uyumlu”ya yükseltildi. Raporda Türkiye’nin risk ve bağlamı göz önüne alındığında, 7262 sayılı Kanun ile getirilen kimi yeni kararların orantısız olduğuna dikkat çekildi.
Yine “kısmen uyumlu”dan “büyük ölçüde uyumlu”ya yükseltilen müşteri durum tespitine ait tavsiye kararında hala eksikliklerin olduğu belirtildi. Finansal olmayan muhakkak iş ve mesleklere ait (DNFBPs) tavsiye kararında Türkiye “büyük ölçüde uyumlu”ya yükseltilirken, bu alanda hatalıların ortaklarının şirkette denetim edici bir menfaate sahip olmamasını sağlayacak bir düzenleme bulunmadığına işaret edildi.
Yeni teknolojiler konusundaki tavsiye kararı ise “büyük ölçüde uyumlu”dan “kısmen uyumlu”ya düşürüldü. Türkiye’de kripto varlık hizmet sağlayıcılarının kara para aklamayı tedbire ve terörizmin finansmanıyla gayret önlemleri almalarının gerekmediği ve lisanslamaya tabi olmadıkları vurgulandı.
Siyasi Nüfuz Sahibi Şahıslar (PEPs) ve finansal kurumların düzenlenmesi ve denetlenmesi bahis başlıklarında ise tavsiyelerin tümüyle karşılandığı söz edildi. (DW Türkçe)
