Uluslararası Ceza Mahkemesi, İsrail Başbakanı Netanyahu hakkında ‘savaş suçu’ işlediği gerekçesiyle buyruğu çıkarttı. Pekala, Ucm nedir? Milletlerarası Ceza Mahkemesi (UCM) vazifeleri nelerdir? Memleketler arası Ceza Mahkemesi (UCM) kimleri yargılayabilir?
UCM NEDİR?
Uluslararası Ceza Mahkemesi (kısaca UCM), kuruluş dokümanı Roma Statüsü olan, savaş cürümleri, insanlığa karşı işlenen kabahatler, soykırım hataları ve atak kabahatlerine bakan uluslararası bir mahkemedir. 1 Temmuz 2002 tarihinde kurulmuş ve 11 Mart 2003 tarihinde çalışmaya başlamıştır. Mahkeme binası “Ev Sahipliği Anlaşması” yaptığı Hollanda’nın Lahey kentinde bulunmaktadır. Mahkemeye 124 ülke taraf olmuştur.
İnsancıl hukuk kapsamındaki kimi kabahatleri kovuşturan ve 20. yüzyılın sonlarında kurulup 21. yüzyılda milletlerarası insancıl hukukun egemenliğine katkı yapan mahkemedir. Mahkemenin yargı yetkisine giren soykırım, insanlığa karşı hatalar, savaş cürümleri ve taarruz kabahatinin yeryüzünde işlenmiş en önemli cürümler olduğu ve bu kabahatlerin gerçekte dünyanın barış, güvenlik ve iyiliğini tehdit eden hareketler olduğu, Roma Statüsü’nün Dibace kısmında de söz edilmektedir.
ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİ KİMLERİ YARGILAYABİLİR?
UCM yalnızca şahısları yargılayabilir. Devletleri yargılama yetkisine sahip değildir. Yargılanacak kişinin taraf ülke vatandaşı olması gerekir.
ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİ YARGI SÜRECİ NASIL İŞLER?
Roma Statüsü olayların mahkeme önüne 3 farklı biçimde gelebileceğini belirtiyor:
- Mahkeme savcısı, yalnızca mahkemenin kelam konusu cürmü ya da bireyleri yargılama yetkisi var ise; kurban ya da ailesini de içerecek halde rastgele bir kaynaktan gelen bilgiye dayanarak, işlenmiş bir ya da birden fazla hatanın kelam konusu olduğu bir durum hakkında soruşturma başlatabilir.
- Roma Statüsü’nü onaylayan devletler, yalnızca mahkeme yargılama yetkisini haizse, işlenen bir yahut birden fazla kabahatin olduğu bir durumun soruşturulması için savcıdan talepte bulunabilirler.
- BM Güvenlik Kurulu, işlenen kabahatin bir yahut birden fazla olduğu bir durumu soruşturması için savcıdan talepte bulunabilir. 1. ve 2. prosedürlerin bilakis, cürümler Roma Statüsü’nü onaylamayan bir devletin topraklarında vuku bulmuş yahut bu türlü bir devlet vatandaşı tarafından işlenmiş olsa bile BM Güvenlik Kurulu olayı savcıya bildirdiği vakit UCM yargı yetkisine sahip olacaktır. Bununla birlikte, bu durumların her birinde bir soruşturma açılıp açılmayacağına ve soruşturma üzerinde temellenen tüzel onaya bağlı olan bir davanın açılıp açılmayacağına karar vermek, devletlerin ya da Güvenlik Konseyi’nin değil, UCM savcısının takdirine bağlıdır.
ULUSAL CEZA MAHKEMESİ ORGANLARI NELERDİR?
Roma Statüsünün 34. hususunda Mahkemenin organları belirtilmiştir;
- Başkanlık
- Temyiz Kısmı, Yargılama Kısmı ve Ön-Yargılama Bölümü
- Savcılık Bürosu
- Yazı İşleri Bürosu
ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİ (UCM) NE VAKİT KURULDU?
Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin kurulması için birinci çalışmalar 1998 yılında Birleşmiş Milletler’in önderliğinde Roma’da toplanan bir konferansta başladı. 17 Temmuz 1998’de Memleketler arası Ceza Mahkemesini kuran Roma Statüsü 7 ret oyuna karşılık, 120 kabul oyuyla ve oy çokluğu ile (21 çekimser) kabul edildi Roma Statüsü hataları, mahkemenin nasıl çalışacağını ve devletlerin mahkeme ile işbirliği için ne yapmaları gerektiğini tanımlar.
Statü yeterince, Milletlerarası Ceza Mahkemesi’nin faaliyete geçebilmesi için 60 ülkenin onayı beklendi ve 11 Nisan 2002 tarihinde kelam konusu 60 onaya ulaşıldı. 15 Nisan 2015 tarihi prestijiyle 139 devlet tarafından imzalamış ve 123 devlet tarafından onaylanmıştır. Roma Statüsü’nü imzalamak onaylamak manasına gelmemektedir.
ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİ’NİN NETANYAHU KARARINA HANGİ ÜLKELER REAKSİYON GÖSTERDİ?
Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), Gazze’de işlenen savaş cürümleri ve insanlığa karşı kabahatlerden İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Galant hakkında tutuklama buyruğu çıkardı. Beyaz Saray, UCM’nin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama buyruğu çıkarmasına reaksiyon gösterdi.
Arjantin, tutuklama buyruğu çıkarılmasına reaksiyon gösterdi. Arjantin Devlet Başkanlığı Basın Ünitesinden yapılan açıklamada, “UCM’nin, İsrail Başbakanı ve eski Savunma Bakanı hakkında tutuklama emri çıkarmasına katiyetle katılmıyoruz. Bu karar, Hamas ve Hizbullah üzere terör örgütlerinin daima taarruzları karşısında İsrail’in legal savunma hakkını göz arkası ediyor” ifadesi kullanıldı.
Fransa Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Christophe Lemoine, Netanyahu hakkındaki tutuklama buyruğunu ülkesinin uygulayıp uygulamayacağı konusunda net bir yanıt vermeyerek, bu mevzunun tüzel olarak çok ihtiyatlı davranmayı gerektiren bir durum olduğunu belirtti.
