Yaz ayları geldiğinde en ağır ulaşım araçlarından biri olan uçaklara talep artmaktadır. Madem tatil yapacağım o halde en süratli ve en rahat ulaşım aracını seçmeliyim diyenler uçaklara yönelmektedir. Pekala bu kadar süratli ve konforlu bir ulaşım aracının ürkütücü istikametleri de yok mudur? Evet kimilerimiz için vardır. Bilhassa uçuş fobisi olarak isimlendirdiğimiz durumu yaşayanlar için…
Uçuş fobisi nedir?
Aslında uçuş fobisinin yani uçuş endişesinin öbür fobi cinslerinden (böcek, kedi, köpek, yükseklik, vs) pek farkı yoktur. Nasıl ki böceklere karşı fobisi olan kişi böcek gördüğünde yahut düşündüğünde dert duyarak durumdan kaçınmaya çalışıyorsa uçuş fobisi olan kişi de bu durumdan telaş duyarak kaçınmaya çalışacaktır. Uçuş fobisi olan şahıslar kimi vakit dert ile de olsa uçağa binebilirken, kimi vakit bu tasa saatlerce süren alternatif bir ulaşımı tercih etmekle sonlanacaktır. Kısaca uçuş fobisi uçak yolu ile olan ulaşımın kullanıldığı yahut kullanılacağının düşünüldüğü vakit artan orantısız telaş seviyesi olarak tanımlanabilir.
Uçuş fobisi neden oluşur?
Uçuş fobisinin nedenleri her beşerde kesin olarak ortaya konamayabilir. Birtakım beşerler öğrendiği bilgilerden ötürü telaş yaşayabilirken kimi beşerler olumsuz bir uçuş tecrübesi sonrası uçuş fobisi geliştirebilirler. Birtakım insanlarda ise hiç bir neden bulunamayabilir. Uçuş fobisi çoklukla yükseklik korkusu ile eşleşmektedir. Kimi insanlarda kapalı alan korkusu ile birlikte bulunur. Denetim sorunu yaşayan insanlarda (‘kontrol bende değil’ düşüncesi) da uçuş fobisi görülebilir. Uçuş fobisi her vakit vefat korkusu manasına gelmeyebilir.
İnsanlar en inançlı ulaşımın havayolu olduğunu bilmesine karşın neden korkarlar?
Uçuş fobisi olan insanların klasik olarak birinci öğrendikleri bilgi havayolu ulaşımının en inançlı yol olduğudur. Pekala bunu bilmemize karşın neden hala korkarız? Bu sorunun karşılığını şu formda verebilirim; size zehirli olmadığı söylenen bir yılanı elinize almanız söylense alır mıydınız? Bir çoğunuzun ‘hayır almam’ dediğinizi duyar üzere oluyorum. Lakin zehirsiz olduğunu bilmemize karşın neden hala korkuyoruz? Bilmek ile öğrenmek farklı kavramlardır. Bilmek için bir tecrübeye gereksinim duyulmaz iken öğrenmek için ekseriyetle tecrübelere gereksinim duyarız. Şayet yılanın zehirsiz olduğunu size kanıtlayabilirsem artık korkmanız için bir neden kalmayacaktır. Ancak bu endişenin büsbütün geçmesi manasına gelmez. Yılan ürkütücü bir hayvandır ve ne kadar zehirsiz olsa da düşük seviyede bir tasa yaratabilir. Uçaklarında her ne kadar inançlı olduğu öğrenilse de düşük seviyede bir dert yaratabilir ve bu çok doğaldır.
Uçuş fobisi nasıl tedavi edilir?
Uçuş fobilerinde en çok tercih edilen tedavi formüllerinden biri korkusu olan kişinin tasa giderici ilaçlar yahut alkol üzere telaş giderici unsurlar kullanmasıdır. Ancak bu yalnızca semptomatiktir yani o an endişeyi azaltır lakin her uçuşta yeniden tekrarlayacaktır. Bize kalıcı olacak bir tedavi sistemi gereklidir. Uçuş fobisinin kalıcı tedavisinde bilişsel davranışçı terapiler, exposure (maruz bırakma) terapiler, EMDR üzere birtakım psikoterapi formülleri kullanılmaktadır. Bu terapilerin birinci evresi uçaklar ve uçuşlar ile ilgili yanlışsız bilgilendirmeye dayanır ve sonrasında bilme kavramı tecrübelerle öğrenme kavramına dönüştürülür. Size bir itirafta bulunmak istiyorum. Ben, psikiyatri eğitimime başlamadan evvel uçuş fobim nedeni ile hiçbir formda havayolu ulaşımını kullanmayan biriydim. Ancak psikiyatri eğitimimin başlaması ile birlikte bu kaygımı yenmeye karar vererek bir terapist eşliğinde tedavime başladım. Tedavim sonucunda artık okyanus çok uçak seyahatlerini rahatlıkla gerçekleştirebiliyorum. Bu tecrübe bana bilginin öğrenmeye giden bir ön basamak olduğunun farkına varmamı sağladı. Unutulmaması gereken en kıymetli nokta tedavi demek derdin sıfır seviyesine inmesi demek değildir. Sıfır seviyesinde bir tasa ömürle uyuşmaz ve hayatta kalabilmek için gerekli seviyede bir korku içimizde olmalıdır. Yılandan korkmayan birinin sokularak ölme ihtimali az da olsa korkan birine nazaran çok daha yüksektir.
Varoluşumuzun temel yapıtaşlarından birisi temel seviyede bir telaştır. Varoluşumuzun geleceğinde de bu temel seviyede korku ebediyen var olacaktır.
