Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü Prof. Dr. Nevzat Tarhan, sarsıntı dehşetinin “kötü dünya sendromunu” tetiklediğini belirterek, “İnsanın hangi endişeyi yaşadığı kişilik özelliklerine nazaran değişir. Geçmişte sarsıntı travması olanlar bu durumu daha şiddetli yaşarlar.” tabirlerini kullandı.
Üsküdar Üniversitesi açıklamasına nazaran, Kahramanmaraş sarsıntısının akabinde, mümkün İstanbul zelzelesi gündemdeki yerini koruyor.
Açıklamada görüşlerine yer verilen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, 6 Şubat’taki Kahramanmaraş zelzelesinin akabinde sıklıkla gündeme getirilen büyük İstanbul sarsıntısı tartışmalarının insanların psikolojisi üzerindeki tesirlerine değindi.
Her gün İstanbul zelzelesinin gündeme gelmesinin “depremle birlikte yaşayın” demek olduğunu belirten Tarhan, “Bir beşere ‘depremle birlikte yaşayın’ demek, ‘evinizdeki yılanla birlikte yaşayın’ demek üzere. Bunun ruh sıhhatini olumsuz etkilememesi mümkün değil, onu rahatlıkla söyleyebiliriz. Ruhsal açıdan bu iki türlü tesir yapar. Biri korkuyu yükseltir, ikincisi de kaçınma davranışına neden olur. Kişi bu durumu yok sayarak bu mevzuyu yaşamaya çalışır. Veya ortam değiştirerek kaçınmaya çalışır. Bunlar insanın gerilim yükünün artıran durumlardır.” değerlendirmesinde bulundu.
Daha evvel zelzele yaşamayanların bile vakit zaman “deprem oluyor” hissine kapılmalarını vurgulayan Tarhan, şu bilgileri verdi:
“Depremle ilgili bir farkındalık gerekiyor, bunu kabul etmeliyiz. Şu anda önemli bir yapı stoğunun zelzeleye karşı sağlam olmadığı çok kesin biliniyor. Bu üzere durumlarda insanlara vehim vererek, kuruntu yaparak, korkutarak değil, bilimsel çalışmalarla gitmek, ‘şu semtte şu binalar riskli onunla ilgili şu somut adımlar atılıyor’ demek gerekir. İnsanı en çok rahatsız eden, tasasını artıran, ruh sıhhatini bozan, yanlış şeyler yapmaya iten, psikiyatrik olguların artmasına sebep olan şey belirsizlik ve bilinmezliktir.
Bu çeşit mevzularda yol haritası çizmek, somut, ispata dayalı adımlar atmak gerekiyor. Bu yapılamadığı vakit zelzeleyle ilgili farkındalık yönetilemez. Daima zelzele konuşularak insanların ruh sıhhatini bozmanın önemli bir karşılığı olacaktır. Zelzele korkusu ‘kötü dünya sendromunu’ tetikliyor. İnsanın hangi kaygıyı yaşadığı kişilik özelliklerine nazaran değişir. Geçmişte sarsıntı travması olanlar bu durumu daha şiddetli yaşarlar. Yakınını kaybetmiş olanlarsa daha farklı yaşar. Şu an toplumda ‘hayat inançlı değil, İstanbul inançlı değil’ diyenler çoğaldı.”
“Öncelikle İstanbul’da bir zelzele neslinde yaşadığımızın şuurunda olacağız”
Ölüm korkusuna hassas olan şahıslarda kaçınma davranışının görülebileceğini de anlatan Tarhan, “kötü dünya sendromu”nun üç türlü yansıyı ortaya çıkardığını belirtti.
Prof. Dr. Tarhan, “Birinci tepki, içine kapanır depresyona girer. İkinci reaksiyon, kişi saldırganlaşır, şiddet olaylarının artmasına sebep olur. Üçüncü reaksiyon de kaçınma davranışı gösterirler. ‘İstanbul inançlı değil’ diye kaçmaya başlarlar. Birçok alanda Anadolu’dan İstanbul’a gelmek isteyen uzmanların yalnızca sarsıntı olacak diye gelme kararını değiştirdiklerini de biliyoruz bu ortada.” açıklamasını yaptı.
Depreme ruhsal olarak nasıl hazırlanılması gerektiğine değinen Tarhan, şunları kaydetti:
“Öncelikle İstanbul’da bir sarsıntı jenerasyonunda yaşadığımızın şuurunda olacağız. İkincisi sarsıntının artık uzak bir ihtimal değil de yakın ve mümkün bir ihtimal olduğunu kabul etmemiz gerekiyor. Bunu kabul ettikten sonra kişinin kendi planının olması gerekir. Hayat üçgenini kesinlikle bilmek, bir zelzele çantası bulundurmak gerekiyor. Kişi meskeninin inançlı olup olmadığıyla ilgili testleri yaptırmalı, raporları almalı.
Hiçbir şey yapmamak tasayı artırır fakat bir adım atmak korkuyu azaltır. Kesinlikle ‘burada bana düşen görev nedir’ diye düşünüp somut adımlar atmak gerekiyor. Yapılabilecek her şeyi yaptıktan sonra da bu mevzu akla geldiğinde ‘ben bununla ilgili kâfi adımları attım’ deyip çabucak rutin işlere dönülmesi lazım.”
Tarhan, bir kişinin yaşadığı travmayı çok uzun mühletler düşünmesinin ve tekrarlanacağı fikriyle yaşamasının “travmayı mumyalaştırmak” olduğunu söz ederek, bu şahısların ruh sıhhati sorununun post travmatik gerilim bozukluğuna da dönüşebildiğini, burada bir uzman yardımı gerektiğini bildirdi.
“Tedbir almak risk yönetimidir”
Travmayı yok saymanın da sağlıklı olmadığının altını çizen Tarhan, “Travma yok sayıldığında mide, bağırsak yahut kalp hastalığı üzere öteki bir hastalık halinde ortaya çıkar. ‘Bu olayı yaşadım, bu hayatın bir gerçeği’ diyerek durumu kabul etmemiz, kaybettiğimiz yakınlarımızla ilgili anıları canlı tutarak, olağan rutinimize devam etmemiz gerekir. Bu biçimde travmayı minyatürize etmiş, zihnimizde mumyalaştırmamış oluruz.” ihtarını yaptı.
Prof. Dr. Tarhan, deprem konusunda farkındalığın kıymetine işaret ederek, “Kişi bu hususta somut adımlar atarak üzerine düşenleri yapmalı. Kendi üzerine düşen misyonlarla belediyeye yahut devlete düşen vazifelerin ayrımını da düzgün yapmalı. Oburunu suçlayarak rahatlama metodu de çok kullanılıyor. Kendisi üzerine düşeni yapmıyor, önlem almıyor sonra da devleti, belediyeyi yahut diğerlerini suçluyor. Bu da aslında sağlıklı olmayan bir savunma tekniğidir.” değerlendirmesinde bulundu.
İnsanların evvel zelzele olursa ne yapacağı ile ilgili krize hazırlık planı yapmaları gerektiğinin altını çizen Tarhan, önlem almanın risk idaresi olduğunu aktardı.
