ÜRİNER İNKONTİNANS NEDİR?
Üriner inkontinans istemsiz olarak idrar kaçırılması, mesane denetiminin kaybedilmesi demektir. Bayanlarda erkeklere nazaran daha sık görülür ve günlük hayatı olumsuz tarafta tesirler. İdara kaçırmanın sıklığı ve şiddeti bireyden şahsa değişir, bazen çok zorlanma sonrası damla biçiminde olabilirken, bazen de birden sıkışıp tuvalete yetişememe ve tüm idrarın boşalması formunda olabilir. İdrar kaçırmanın pek çok nedeni olabilir. Bunlardan kimileri kolay hayat tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavisiyle düzeltilebilir, ancak kimileri için ameliyat gerekir.
ÜRİNER İNKONTİNANS TİPLERİ VE SEMPTOMLARI
İdrar kaçırmanın pek çok alt tipi vardır. Bunların tedavisi birbirinden farklıdır. Hepsinde istemsiz idrar kaçırma ve mesane denetiminin kaybı vardır. Birtakım hastalarda orta ara az ölçüde idrar kaçırma olur, kimilerinde ise altını ıslatacak, bacaklarından akacak kadar fazla ölçüde idrar tutamama olabilir.
Üriner inkontinansın bayanlarda en sık görülen tipleri şunlardır:
Stres inkontinans: karın içi basıncın arttığı durumlarda idrar kaçırma olur. Genelde pelvik taban kaslarının zayıflığından ve mesane boynu-üretranın gereğince kapanmamasından kaynaklanır. Olağan şartlarda idrar kaçırma yoktur. Ancak bu türlü hastalarda öksürme, hapşırma, gülme, ağır kaldırma, oturduğu yerden kalkma üzere karın içi basıncının arttığı durumlarda idrar kaçırma olur.
Urge (sıkışma) inkontinans: Bu hastalarda birdenbire tuvalete gitme isteği, çok sıkışma olur, tuvalete yetişemezler ve idrar kaçırırlar. Bunun nedeni mesane kasının (detrussor kası) istemsiz kasılıp mesaneyi boşaltmasıdır. Detrussor kasının istem dışı kasılmasının pek çok nedeni olabilir. Bunların düzeltilmesi gerekir.
Miks tip inkontinans: Birden fazla inkontinans tipinin bir ortada olmasıdır.
İDRAR KAÇIRMA NİÇİN OLUR?
İdrar kaçırma aslında kendi başına bir hastalık değildir, altta yatan öbür bir hastalığın yahut sorunun bulgusudur. Bu nedenle idrar kaçırmaya neden olan asıl sebebin bulunması gerekir. Altta yatan sebep kolay bir alışkanlık yahut günlük hayatta karşımıza çıkabilecek bir sorun olabileceği üzere, fizikî bir sorun yahut kıymetli bir hastalığın bulgusu da olabilir.
Bazı alışkanlıklar ve içecekler süreksiz olarak idrar kaçırmaya neden olur. Bu tip süreksiz idrar kaçırma alışkanlıkların değiştirilmesiyle ve kolay tedavilerle düzeltilebilir. Kimi ilaçlardan kaynaklanan idrar kaçırma ilaç değişikliği yaparak düzeltilebilir. Süreksiz idrar kaçırmaya neden olan şeylerden kimileri şunlardır:
Alkol
Kafeinli içecekler (kahve, çay, kola, vb)
Gazlı içecekler
Suni tatlandırıcılar
Çikolata
Aşırı baharatlı gıdalar
Aşırı şekerli, asitli içecekler ve yiyecekler
Turunçgillerin meyve suyu
Yüksek dozda C vitamin
Bazı tansiyon ve kalp ilaçları
Sakinleştiriciler ve kas gevşeticiler
İdrar yolu enfeksiyonu
Gebelik
Aşırı kabızlık
Bazı durumlarda ise idrar kaçırma daima olur. Bu durum altta yatan fizikî bir sorunun yahut kıymetli öteki bir hastalığın habercisi olabilir. Bayanlarda kalıcı idrar kaçırmaya neden olan durumlarda kimileri şunlardır:
Gebelik ve vaginal doğum
Yaşlanma ve menopoz
Genetik olarak sarkmaya eğilimli olma
Rahim alınması ameliyatı geçirmiş olmak
İdrar yollarına ve mesaneye bası yapan, idrar akımını engelleyen kitleler, tümörler
Bazı nörolojik hastalıklar: MS (multiple skleroz), Parkinson hastalığı, felç, beyin-omurilik hastalıkları vb.
İDRAR KAÇIRMAYA NEDEN OLAN RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
Bazı bireylerde inkontinans olma riski daha yüksektir. Buna neden olan birtakım risk faktörleri şunlardır:
Cinsiyet: Bayanlarda idrar kaçırma riski daha yüksektir. Bayanlarda üretranın kısa olması, gebelik, doğum, menopoz üzere durumların olması, pelvik taban kaslarının daha fazla yıpranmasına ve zayıflamasına neden olur, bu da inkontinansın daha fazla görülmesine neden olur.
Yaş: yaşlandıkça sarkmalar başlar, mesanede, pelvik tabanda, rahimde sarkmalar olabilir. Yaşlanmayla mesane kapasitesinde azalma olur. Mesaneyi ve idrar kanalını saran kaslarda zayıflama ve sistemsiz çalışma başlar. Bunlar da idrar kaçırmaya neden olur.
Aşırı kilolu olmak: Fazla kilo karın içi basıncını artırarak, mesane boynunu ve üretrayı saran idrar tutmaya yarayan kasların kasılmasını zorlaştırır ve idrar kaçırmaya neden olur.
Sigara içme: sigara pelvik taban kaslarını zayıflatır, kas gücünü ve dokuların sağlamlığını sağlayan östrojen hormonunu azaltır. Böylelikle idrar kaçırmaya neden olur.
Bazı nörolojik ve sistemik hastalıklar, şeker hastalığı, tansiyon, vb: bunlarda kullanılan ilaçlar, idrar akımının ve ölçüsünün artması, idrar denetimini sağlayan sistemin bozulması idrar kaçırmaya neden olur.
İDRAR KAÇIRMANIN NE ÜZERE KOMPLİKASYONLARI VARDIR?
Sürekli idrar kaçırma kişinin günlük toplumsal hayatını önemli biçimde etkileyebilir. Meskenden dışarı çıkma, işe gitme, günlük rutin işleri yapma bile sorun haline gelebilir. Daima idrar kaçırma hijyen problemlerine, cildin tahriş olmasına, makûs kokuya neden olabilir. Bu hastalarda cilt enfeksiyonları, yaralar ve idrar yolu enfeksiyonu da daha sık görülür.
ÜRİNER İNKONTİNANSTAN NASIL KORUNABİLİRİZ?
Üriner inkontinansı engellemek her vakit mümkün olmayabilir. Ancak birtakım hayat usulü değişiklikleriyle olma ihtimalini azaltabiliriz. Bunlar şu biçimdedir:
Normal kilolu olmak, çok kilolu olanların kilo vermesi
Sigara içmemek
Sağlıklı beslenmek, lifli besinler tüketmek, kabız kalmamak
Mesane irritasyonuna neden olan kafeinli, asitli içecekler, alkolden uzak durmak
Pelvik taban idmanları (kegel egzersizleri) yapmak
ÜRİNER İNKONTİNANSTA TEŞHİS NASIL KONUR?
Üriner inkontinansın tanısı için hastanın şikayetleri, şikayetlerinin şiddeti, sıklığı, hastanın günlük ömrü üzerindeki tesirleri ve muayenesi kıymetlidir. İdrar kaçırma sıklığı, kaçırılan idrar ölçüsü, idrar kaçırmanın ne vakittir olduğu, hangi durumlarda idrar kaçırmanın olduğu, sorunu artıran ve azaltan faktörler, sistemik hastalıklar, kullanılan ilaçlar, varsa geçirilen ameliyatlar sorgulanır. Jinekolojik muayene yapılarak genital bölge ve üretra-mesane kıymetlendirilir. Sarkma, enfeksiyon, atrofi olup olmadığı denetim edilir. Muayene esnasında kimi testler ve ultrason yapılarak sorunun nedeni anlaşılmaya çalışılır. İdrar testi yapılarak enfeksiyon vb bir sorun olup olmadığı araştırılır. Uygun hastalara mesane günlüğü tutturulur. Günlük alınan sıvı ölçüsü ve içeriği, vakti, günlük idrar ölçüsü, sıklığı, idrar kaçırma sıklığı hepsi kaydedilir. Uygun hastalarda gerekirse öteki ayrıntılı testler de istenir. Tüm bu testlerin sonuçlarına nazaran en uygun tedavi haline karar verilir.
ÜRİNER İNKONTİNANS TEDAVİSİ
İdrar kaçırmanın tedavisi, inkontinansın şiddetine, tipine ve altta yatan nedene nazaran değişir. Kimi hastalarda uygun diyet ve davranış tedavisi kâfi olurken kimi hastalarda ilaç tedavisi, kimilerinde ise ameliyat gerekir.
Öncelikle yan tesiri en az olan, hasta açısından en kolay, maliyeti en düşük olan tedaviler tercih edilir. Lakin verilen tedaviye karşılık alınamazsa bir sonraki tedavi basamağına geçilir.
Tedavide öncelikle ömür tarzı değişiklikleri, kilo verme, sigara-alkolü bırakma, idmanlar bilhassa kegel antrenmanları verilir. Diyet ayarlaması yapılır. Mesane günlüğü tutularak, diyet ona nazaran ayarlanır. Kullanılan birtakım ilaçlar idrar kaçırmaya neden olabilir, bunların ayarlanması yapılır. Bu şekil usullerden yarar görmeyen hastalarda başka tedavilere geçilir. Sıkışma tipi inkontinansı olan hastalarda idrar kaçırmayla ilgili uygun ilaçlar başlanır. Birtakım hastalarda elektriksel ihtar verilerek kas gücü ve sarkma derecesi azaltılarak inkontinans düzeltilmeye çalışılır. Bunlarla düzelme olmayan gerilim inkontinansı olan hastalarda ise ameliyat tercih edilir. Ameliyat tekniğine hastanın muayenesine ve beraberinde sarkma olup olmamasına nazaran karar verilir. Genelde idrar kaçırmayla bir arada sarkma ameliyatı da yapılır.
Ameliyat olamayacak derecede yaşlı yahut ağır hastalığı olan hastalara ise pesser yerleştirilir. Pesser kauçuk yahut silikondan yapılmış vaginaya yerleştirilen halka biçiminde bir alettir. Mesane boynunu sıkıştırarak idrar kaçırmaya pürüz olur.
İDRAR KAÇIRAN HASTALARDA TEDAVİ TAMAMLANA KADAR MESKENDE YAPILABİLECEK UYGULAMALAR
Alternatif tıp yahut tamamlayıcı tıp manasında idrar kaçırmayı engelleyebilecek bir tedavi formu yoktur. Akupunktur vb prosedürlerin kısa periyotta düşük oranda başarısı vardır.
İdrar kaçıran, mesane denetimi zayıf olan hastalar tedavi müddetince emici pedler yahut kilotlardan kullanabilirler.
İdrar kaçırmaya bağlı ciltte oluşabilecek tahrişi engellemek için hastaların daha fazla hijyen kurallarına dikkat etmeleri gerekir. Genital bölgenin paklığı sonrası yumuşak pak bir havlu kullanarak kurulama yapılmalıdır. Genital bölge açık bırakılarak ve bol-pamuklu kıyafetler giyilerek, o bölgenin hava alması-kuruması sağlanmalıdır. Çok paklık, sık yıkama genital bölgede tahrişe ve olağan floranın bozulmasına, daha sık enfeksiyona neden olur. İdrarın değdiği bölgelerde cilt irritasyonunu azaltmak için vazelin, kakao yağı üzere merhemler kullanılabilir.
