Günlük hayatta birçok insan, uykusu olmasına karşın uyuyamadığından şikayetçidir. Uykusuzluk hastalığına sahip olan kişi, uyumayı başarsa bile, uyandığında kendini yorgun hissedebilir. Uykusuzluk yalnızca güç düzeyini ve ruh halini değil kişinin sıhhatini, iş performansını ve ömür kalitesini de kıymetli derecede etkileyebilir. Uykusuzluk; uykuya dalmayı zorlaştırabileceği üzere çok erken uyanmaya ya da uykunun bölünmesine de neden olabilir.
Uykusuzluk sorunu, sıhhat problemlerinden beslenme alışkanlığına kadar birçok faktörden etkilenebilir. Pekala uykusuzluk nedir ve belirtileri nelerdir? Uykusuzluğun sebepleri nelerdir? Tedavi edilebilir mi?
UYKUSUZLUK NEDİR?
İnsomnia olarak da isimlendirilen uykusuzluk; kişinin uykuya dalmasına mahzur olan yahut uyumamasına neden olan bir tıp uyku hastalığı olarak tanımlanır.
Birçok insan, hayatının bir devrinde günler yahut haftalar süren kısa müddetli (akut) uykusuzluk yaşayabilir. Bu türlü durumlar çoklukla gerilim yahut travmatik bir olay sonucunda gözlenir. Fakat kimi beşerler 1 ay yahut daha uzun süren uzun vadeli (kronik) uykusuzluk yaşar. Uykusuzluğun kendisi birincil sorun olabilir yahut farklı bir tıbbi durum ya da kullanılan ilaçlar nedeniyle oluşabilir.
UYKUSUZLUK BELİRTİLERİ NELERDİR?
Hastalığın tarifi belirtiler üzerinden yapılır. En sık kendini gösteren uykusuzluk belirtileri şu biçimde sıralanabilir:
-Gün içinde uyuklama hali
-Yorgunluk
-Sinirlilik
-Konsantrasyon eksikliği
-Hafıza sorunları
-Geceleri uykuya dalmakta zorluk çekme
-Gece uyanmak
-Çok erken uyanmak
-Gece uykusundan sonra dinlenmiş hissetmemek
-Anksiyete
-Uyku konusunda tasalara sahip olmak
-Gün içinde sıklıkla kusur yapma yahut uykusuzluğa bağlı kazaların yaşanması
UYKUSUZLUĞUN SEBEPLERİ NELERDİR?
Yetişkinlerin yaklaşık yüzde 50’si vakit zaman uykusuzlukla karşı karşıya kalabilir ve her 10 şahıstan 1’i kronik uykusuzluktan şikayet eder. Uykusuzluk, bayanlarda erkeklerden yaklaşık iki katıdır ve gençlerden daha yaşlılarda daha yaygındır. Uykusuzluk hastalığı birçok nedene bağlı olarak gelişebilir.
Kronik uykusuzluk çoklukla gerilim, hayat olayları yahut uykuyu bozan alışkanlıkların bir sonucudur. Altta yatan nedeni tedavi etmek uykusuzluğu çözebilir fakat tedavi kimi durumlarda yıllarca sürebilir. Kronik uykusuzluğun yaygın nedenleri şu biçimde sıralanabilir:
Stres: İş, okul, sıhhat, finans yahut aile ile ilgili tasalar, vefat, boşanma üzere gerilimli ömür olayları geceleri zihni faal tutup uyumayı zorlaştırabilir.
Seyahat yahut iş programı: Bedenin uyku ve uyanıklık nizamını sağlayan ve bedenin iç saati olarak isimlendirilen sirkadiyen ritimler seyahat yahut iş çalışma saatleri nedeniyle bozulabilir. Bunlara örnek olarak jet lag; geç, erken yahut değişen vardiyalarda çalışmak verilebilir.
Kötü uyku alışkanlıkları: Sistemsiz bir yatma vakti, yatmadan evvel yapılan uyarıcı aktiviteler, rahatsız edici bir uyku ortamı, berbat uyku alışkanlıkları olarak sayılabilir. Bilgisayarlar, televizyonlar, akıllı telefonlar yahut yatmadan çabucak evvelki başka ekran aktiviteleri uyku döngüsünü olumsuz tarafta tesirler.
Akşamları çok geç yemek yemek: Yatmadan evvel çok fazla yemek yemek, yatarken fizikî olarak rahatsız hissetmenize neden olacaktır. Birtakım beşerler ana öğünlerini yatma saatine yakın aldıklarında, mide ekşimesi ve yiyeceklerin mideden yemek borusuna geri kaçmasına neden olan, asit reflüsü denen şikayetle karşılaşır. Bu üzere durumlar uyuya dalmayı zorlaştırır.
Ruh sıhhati bozuklukları: Travma sonrası gerilim bozukluğu üzere korku bozuklukları uykuyu etkileyebilir. Örneğin; çok erken uyanmak depresyonun bir belirtisi olabilir.
İlaçlar: Kimi antidepresanlar, astım yahut tansiyon ilaçları üzere reçeteyle satılan birçok ilaç, uyku bozukluklarına neden olabilir. Birtakım ağrı kesici ilaçlar, alerji ve soğuk algınlığı ilaçları yahut zayıflama eserleri üzere reçetesiz satılan birçok ilaç ise kafein üzere uykuyu etkileyebilecek uyarıcılar içerebilir.
Tıbbi sebepler: İnsomnia’ya neden olan tıbbi hastalıklar ortasında kronik ağrı, kanser, diyabet, kalp hastalığı, astım, gastroözofageal reflü hastalığı (GERD), çok etkin tiroid, Parkinson hastalığı ve Alzheimer hastalığı sayılabilir.
Uyku ile ilgili bozukluklar: Uyku apnesi, gece boyunca tertipli aralıklarla nefes alınmasına mani olan tıbbi bir durumdur. Ayrıyeten huzursuz bacak sendromu üzere rahatsızlıklar uykuya dalmayı güçleştirebilir.
Kafein, nikotin ve alkol: Kahve, çay üzere kafeinli içecekler uyarıcı tesire sahiptir. Bu tip eserleri bilhassa akşam geç saatlerde tüketmek, gece uykuya dalmayı güçleştirir. Tütün eserlerindeki nikotin, uykuyu etkileyebilecek diğer bir uyarıcıdır. Alkol ise uykuya dalmaya yardımcı olabilir lakin daha derin uyku basamaklarını önler.
UYKUSUZLUK TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ?
Uykusuzluk, tedavi edilebilen bir hastalıktır. Uykusuzluğu giderebilecek reçeteli ve reçetesiz satılan ilaçların yanında farklı terapiler ve tedaviler bulunur. Bunlar şu halde özetlenebilir:
Uykusuzluk için bilişsel davranışçı terapi: Uykusuzluk için bilişsel davranışçı terapi bireyi uyanık tutan olumsuz fikirleri ve aksiyonları denetim etmeye yahut ortadan kaldırmaya yardımcı olabilir. Ekseriyetle uykusuzluk hastalarına birinci tedavi prosedürü olarak önerilen bu usul, uyku ilaçlarına eşit yahut onlardan daha tesirli olabilir.
Reçeteli ilaçlar: Reçeteli uyku hapları uykuya dalmaya, uykuda kalmaya yahut her ikisine de yardımcı olabilir. Tabipler çoklukla birkaç haftadan uzun müddet reçeteli uyku haplarına güvenmeyi önermezler. Lakin birkaç ilaç uzun periyodik kullanım için onaylanmıştır. Reçeteli uyku hapları kimi yan tesirlere neden olabilir yahut alışkanlık yaratabilir, bu nedenle hekimle ilaçlar ve öteki muhtemel yan tesirler hakkında konuşulması değerlidir.
Reçetesiz ilaçlar: Reçetesiz uyku ilaçları, antihistaminik denen bir küme etken unsur içerdiğinden, tertipli kullanım için uygun değildir.
İyi uyku alışkanları edinmek de uykusuzluğun önüne geçebilir. Bunlar şu biçimde sıralanabilir:
-Düzenli olmak
-Aktif olmak
-Alınan ilaçları denetim etmek
-Gün içindeki kısa uykulardan kaçınmak yahut sınırlamak
-Uyarıcı unsurlardan uzak durmak
-Yatmadan evvel çok besin alımından kaçınmak
-Sıcak bir banyo, kitap okumak ya da yumuşak müzik dinlemek üzere rahatlatıcı yatma ritüelleri oluşturmak
Akut uykusuzluk denilen kısa periyodik uykusuzluk problemleri bazen tedavi gerektirmeyebilir. Lakin Kronik uykusuzluk tedavisinde ise, öncelikle uykusuzluğa neden olan altta yatan sıhhat problemlerinin tedavi edilmesi gereklidir. Şayet şüphelenilen hastalıklar tedavi edildikten sonra bile kişi uykusuzluk sorunu ile karşı karşıya kalıyorsa ruhsal kıymetlendirilmesi istenilebilir.
