Çocuğa yönelik cinsel istismar toplumda sıkça karşılaşılan meseleler ortasında yer alıyor. Cinsel istismarı önlemede birinci adımın çocuklarla açık biçimde cinselliğin konuşulabilmesi olduğunu belirten uzmanlar, hangi bölgelerinin özel olduğu ve kimlerin dokunup kimlerin dokunamayacağının da net bir formda çocuğa anlatılması gerektiğinin altını çiziyor. Uzmanlar, çizdiği fotoğrafların ve oynadığı oyunların cinsel istismarla ilgili ipucu olabileceğini belirtiyor ve değerli bir adım olarak ebeveynlere ‘Hayır’ sözünü çocuklarına öğretmelerini tavsiye ediyor.
Uzman Klinik Psikolog Duygu Barlas, sık gündeme gelen meselelerden biri olan çocuk istismarı ile ilgili kıymetli bilgilere değinerek ailelere tavsiyeler verdi.
3-4 YAŞINDAN İTİBAREN CİNSELLİKLE İLGİLİ SORULARI BAŞLIYOR
Yaklaşık 3-4 yaşında kız ve erkek çocuklarının cinsiyet fark etmeksizin cinsellikle ilgili sorular sormaya başladıklarını söyleyen Klinik Psikolog Duygu Barlas, “Genel olarak kültürümüze baktığımızda cinsellik konusunda konuşmanın sıkıntı olduğunu biliyoruz. Anne ve babalar her ne kadar çağdaş dünyada yetişmiş olsalar da kendi annelerinden, babalarından getirmiş oldukları öğretilerden ötürü çocuklarıyla cinsellik konusunda konuşmakta zorlanabilirler” sözlerini kullandı.
“ÇOCUKLA CİNSELLİK AÇIKÇA KONUŞULMALI”
Barlas, ‘Her şeyden evvel çocukla cinselliğin çok açık bir formda konuşulması gerekiyor’ diyerek kelamlarına şöyle devam etti:
“Cinsel istismarı önleyen şeylerden bir tanesi aslında budur. Şayet çocukla anne baba olarak kız ya da erkek çocuk fark etmez, cinsellik rahat bir biçimde konuşulabilirse, çocuğun cinsellikle ilgili soruları cevaplanabilirse çocuk bu mevzuda utanılacak bir şey olmadığını kavrar ve annesiyle babasıyla her şeyi açık bir biçimde paylaşma güdüsünü kendinde bulur. Bununla ilgili çeşitli kitaplar var. Şayet anneler babalar kendini cinsellik konusunda konuşmaya hazır yahut rahat hissetmiyorlarsa bunlarla ilgili çok çeşitli kitaplar var. Öncesinde anneler babalar bu kitapları okuyorlar ve çocuklarına bu hususta nasıl yaklaşmaları gerektiğini öğrenmiş oluyorlar. Birinci evvel cinselliği 3-4 yaş itibariyle, çocuklar soru sormaya başladıkça rahat bir biçimde konuşuluyor olması gerekiyor. Çeşitli cinsel eğitimlerin verilmesi gerekiyor.”
“ÇOCUĞA ‘HAYIR’ DEMEYİ ÖĞRETMEK GEREKİYOR”
İlk adımda çocuk ile cinsellik hakkında açıkça konuşmayı gerçekleştirdikten sonra çocuğa hangi bölgelerinin özel olduğunun öğretileceği ikinci adıma geçilmesi gerektiğini belirten Barlas, “Hangi bölgeleri özel, bu bölgelere kimler dokunabilir, kimler dokunamaz, hangi şartlar altında dokunulduğunda bir kahır değildir, hangi şartlar altında kahırdır? üzere başlıklar altında çok açık bir formda çocuğa bunların öğretilmesi gerekir. Daha sonra ise üçüncü adımda çocuğa, ‘hayır’ demeyi öğretmek gerekir. Çocuk, özel bölgelerine dokunulmaması gereken bir olay yaşadığında bağırmayı, hayır demeyi ve hudut çekmeyi katiyen yapması, bunun utanılacak bir şey olmadığını bilmesi gerekir” dedi.
“YAKIN AKRABALAR DOKUNABİLİR ANLAYIŞI YANLIŞ”
Klinik Psikolog Duygu Barlas, ‘Bizim ülkemizde amca, dayı, teyze, bayan erkek fark etmeksizin çocuğun hudutlarına dalabilir, çocuğun özel bölgelerine dokunabilir üzere yaygın bir anlayış hakim’ dedi ve kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu aslında çok yanlış bir inanış ve algılayıştır. Çocuğun özel bilgelerine yalnızca doktor, o da annenin ve babanın nezaretinde bakabilir ve hatta yaş ilerledikçe karşı cins ebeveynin bile gerekmedikçe dokunmaması, bakmaması gerekir. Hatta kimi durumlarda yaş ilerledikçe birebir cinsten ebeveynin bile hudutlara ihtimam göstermesi gerekir. Çocuğa kimlerin dokunabileceğini anlatırken akrabaları, sevdikleri değil de çok net bir biçimde kimlerin dokunabileceği söylenmesi gerekir. Ve dokunduğu anda, bu türlü bir şey olduğunda, ne yapması gerektiği kriz planı halinde anlatılmalıdır. Örneğin; hayır diye bağıracaksın, çabucak benim yanıma koşacaksın, çabucak babana söyleyeceksin, çabucak bana söyleyeceksin diye çocuğa husus madde ne yapması gerektiğinin aktarılması gerekir.”
“ÇOCUK ÇİZDİĞİ FOTOĞRAFLARDA İPUCU VEREBİLİR”
Alınabilecek tüm tedbirler anlatılmasına karşın hala cinsel istismar bulgularının olduğuna dikkat çeken Barlas, “Peki ebeveynler bunları nasıl anlayacak? Daha küçük yaş kümesine baktığımız vakit çocuklar oyun ve fotoğraf aracılığıyla çok hoş ipuçları verebiliyor. Birçok rehber öğretmen ve çoğu ilkokul öğretmeni fotoğraflarla bunu anlayıp, ebeveynlere haber verebiliyor. Fotoğrafın haricinde oyun çağında olan 3-9 yaş ortası çocuklar ise oyunlar aracılığıyla gösterebilir. Yalnızca fotoğrafla göstermek zorunda değildir. Oyun ve fotoğrafın haricinde çocukta bir grup olağan dışı belirtiler de görülebiliyor” dedi.
BU BELİRTİLERE DİKKAT!
Klinik Psikolog Duygu Barlas, cinsel istismara maruz kalan çocuklarda görülebilecek olağandışı belirtilerden şöyle bahsetti:
“Alt ıslatmalarının olması, tuvaletle ilgili sıkıntıların olması, gece kabuslarında artışların olması yahut tekrar başlaması, hırçınlıkların olması, çok besbelli olan bir öteki belirti ise; yaşına uyumlu olmayan cinsel hareketlerde bulunması, çok cinselleşmiş davranışlar göstermesidir. Bazen hiçbir bulgu bu kadar aşikar bir formda kendini göstermeyebilir. Çocuk daha depresif, daha korkulu olarak da bildiri verebiliyor. Çocukların göstermesi dışında tedbire etabına baktığımızda çocuğa cinsellik hakkında bir eğitim verilmesi, ne yapması gerektiği ile ilgili hususlar belirlenmesi ve bunların haricinde ebeveynler çocuklarını 2-3 günde bir gözlemlemeleri gerekir. ‘Bugün okulda kimlerle beraberdin, oyunlardan ne oynadın, bugününü paylaşmak ister misin, anlatmak ister misin?’ üzere sorular sorulmalıdır.”
“EBEVEYNLERİN ÇOCUKLA SOHBET ETMESİ ÇOK ÖNEMLİ”
Çocukla ne kadar iç içe olunursa, ne kadar çok gözlemlenebilirse, ne kadar çok sohbet edebilirse çocuğun o kadar yakınlık duyacağının ve iç dünyasını anlatmaya çalışacağının altını çizen Barlas, “O yüzden cinsel istismarı yahut öteki istismarları önleyebilecek en hoş yaklaşımlardan bir tanesi ebeveynlerin çocuğuyla yakın olması ve onunla sohbet edebilmeyi, konuşmayı bilmesidir. Bunun haricinde çocukla olan bu müşahedenin dışında anne ve baba dış dünyayı da gözlemlemelidir. ‘Öğretmeni nasıl birisi, müdürü nasıl birisi, akrabalarla olan ilgisi nedir, diğer meskene gittiğinde nerde oynuyor, kiminle oynuyor, yaşıtları var mı yoksa yaşından büyükler mi var, onu sanki gözlemleyebilecek öteki yetişkin biri var mı?’ üzere tüm bu soruları kendilerine soruyor olmaları gerekiyor” diye konuştu.
“CİNSEL İSTİSMAR EN AZA İNDİRİLEBİLİR”
Elbette her şeyin yapılmasına rağmen cinsel istismar olabileceğini söyleyen Barlas, “Ancak bütün bunları uygularsak en aza indirmiş oluruz. Öncelikle cinsellik hakkında çok rahat konuşulmalı, cinsellik hakkında eğitim verilmeli, cinsellik hakkında olumsuz bir şey yaşandığında bunu nasıl bildireceği hakkında bilgi verilmeli, bir kriz planı yapılmalı ve çocuğun gittiği yerler, çocuğun iç dünyası, çocuğun davranışı ebeveynler tarafından çok uygun bir halde gözlenmelidir. Şayet bu beş unsura dikkat edilirse o vakit cinsel istismar riskini en aza indirmiş oluruz” dedi.
